—
Mi že Sentandrejci —Srpstvo
Krađa ikona u tradiciji Srba u Mađarskoj bila je velika i drevna priča. Sa ikonama su došli a iščezli u otimanju za njih.
U prvoj polovini 20. veka prodate su tri sentandrejske crkve iz kojih su spašeni samo ikonostasi i zvona, u drugoj polovini veka na ikone i crkve spustila se šapa komunizma koji je uveliko zarazio i mađarsko Srpstvo, a na pragu trećeg milenijuma poslednji sveštenici i predstavnici Srba Budimske eparhije vodili su oštre političke, pravne i finansijske borbe za vraćanje otete crkvene imovine koja, međutim, više i nije bilo kome da se vrati. Vraćena je direktno u večnost.
U tristoletnom vrtlogu oko srpskih ikona i crkava u Mađarskoj nikad ništa nije bilo sasvim jasno. Kao poslednja slamčica, bile su plen i žrtva i predmet sporenja raznih vlasničkih koncepcija i ambicija.
Hramove i ikone Crkva je smatrala svojom neoprikosnovenom svojinom i na patrijaršijskom nivou iz Beograda i na eparhijskom iz Budima i Sentandreje.
Međutim, nekretnine, umetničke spomenike i predmete Budimske eparhije i mađarska država je unela u svoj inventar kao sopstveno imanje, budući da se nalaze na njenom području.
Mesne crkvene opštine su pak do poslednjeg daha poslednjeg opštinara pokazivale šipak. To je njihova dedovina, podignuta i namolovana od para njihovih predaka koji ih, kao bivši modeli nekadašnjih slikara, gledaju sa ikona. A svoju dedovinu čuvaju i održavaju oni, mesni vernici. To je dakle njihovo.
Zidovi Ministarstava vere, finansija i kulture i Zavoda za zaštitu spomenika tresli su se od smeha ministara i službenika. Mesni vernici od svojih priloga održavaju eventualno mesnog crkvenog miša. Ako imaju dva, već su u belaju. Moraju da konkurišu za pare kod države.
U većini crkava pak više nema ni miševa, kao ni u opštini opštinara. Šta je tu situacija sa dedovinom? Šta je sa crkvama koje niko ne otključava? Godišnje jedanput, na hramovnu slavu, dođe sveštenik da okadi prazne zidove sa kojih mu se od
bija usamljena pojka kao klepet.Iz zamrlih crkava koje raznose vetar i kiša i koje tonu u zemlju kao truli zubi u desni, ikone su preseljene u sentandrejski Muzej. Prolazile su kroz mnoge ruke, razne inventare i primopredaje, vukle se po izložbama, restau
racijama i fotografskim radionicama.Srbi u Mađarskoj bili su ubeđeni da je u tom haosu bolja polovina ikona i crkvenog blaga izgubljena i pokradena.
A pošto je njihov broj tada već bio opao na simboličan minimum, Srbi u Mađarskoj su se svi pojedinačno osećali profesionalnim Srbinom i ličnim vlasnikom cele srpske imovine.
Zato su strasno zavirivali u komšijsku avliju i susedov buđelar, zaraženi sveopštom sumnjom te opake moralne svesti i savesti.