Naziv mesta: Temišvar (zvanični naziv: Timişoara) 
   Stanovništvo: 334.115 stanovnika, od čega Srba 7748 (2,32%) 
   Administrativni položaj: Grad, sedište Timiške županije 
   Geografski položaj: Mesto se nalazi na zapadu Rumunije, u Tamiškoj ravnici, razastrto sa obe strane kanala Begej, na 495 km udaljenosti od Bukurešta vazdušnom linijom, a oko 550 železnicom i drumskim saobraćajem. 
   Veze: Vazdušnim, železničkim i drumskim saobraćajem Temišvar je povezan sa prestonicom države i svim sedištima županija. 

   U gradu postoje tri srpske crkve. 

    Adresa crkve: Temišvar (Grad) - 1900 Timişoara, str. Emanoil Ungurianu Nr. 14, Judeţul Timiş, România; tel. (056) 201 769 
   Hram crkve: Praznik Vaznesenja Gospodnjeg (Spasovdan) 
   Autori ikonostasa: Rezbari braća Mihailo i Lazar Janić iz Arada, slikar Konstantin Danil, pozlatar Aleksandar Tepferer (Aleksander Töpferer) iz Beča. 
   Tematski sadržaj ikonostasa: u soklu - Kamenovanje Svetog Stefana, Neopalima kupina, Žrtva Avramova, Usekovanje; na carskim dverima - Blagovesti, na bočnim - Arhanđeli Gavril, odnosno Mihail; iznad bočnih dveri - Rođenje, odnosno Vavedenje Bogorodice; prestone ikone - Sveti Nikola, Bogorodica, Spasitelj, Preteča; praznične ikone - Rođenje, Krštenje, Vaskrsenje, Vaznesenje Hristovo, Silazak Svetoga Duha, Preobraženje; centralna ikona - Sveta Trojica; u luku - tematski sklop Raspeća, u podnožju Krsta - Molitva čaše, bočno sa obe strane - ikone Svetih apostola. Ikonostas se rezbom i ikonama pruža i preko pevničkih prostora, završavajući se tek na Bogorodičinom, odnosno arhijerejskom prestolu. 
   Autor zidnog slikarstva: Josif Habinger (Josif Habinger) iz Beča, Stevan Aleksić iz Arada, Matija Moroši (Mathias Marossy) iz Temišvara 
   Drugi poznati umetnici: Nikola Aleksić iz Arada, Sava Petrović iz Temišvara, Ljubomir Aleksandrović iz Srpskog Semartona, Novak Radonić iz Mola, autori pojedinačnih ikona 
  Kratak istorijat gradnje i obnove: U Temišvaru je od davnina postojala  pravoslavna crkva hrama Svetoga velikomučenika Georgija, prikazana na starim vedutama Grada, takođe i na grbu Temišvarske eparhije. Pošto su se za turskoga zemana hrišćanske crkve retko i teško gradile, veoma je verovatno da je ona postojala još pre pada Temišvara pod Turke 1552. godine. Ta svetinja je istrajala pod Turcima, ali je razvaljena od hrišćana Austrijanaca, i to požarom podmetnutim, kako je tadašnji vladika Nikolaj (Dimitrijević) u predstavkama caru dokazivao, na prevaru, za vreme spaljivanja temišvarskog Grada radi suzbijanja kuge, a možda i radi drugih skrivenih pobuda, 1737. godine. 
   Do sada nije do kraja rasvetljeno gde se ta crkva tačno nalazila, ali je činjenica da je Sveti velikomučenik Georgije zaštitnik temišvarskog Grada, da se predstava Svetoga Georgija nalazila na pečatu Ilirskoga magistrata iz XVIII veka, i da su u to vreme Magistrat, Crkva i Dvor pravoslavnoga episkopa bili ne samo na istoj parceli, nego i pod istim katastarskim brojem. Može se stoga s razlogom uzeti da je sadašnja Saborna crkva sledbenica ili jedna od sledbenica stare temišvarske pravoslavne crkve Svetoga Georgija. 
   Sadašnja Saborna crkva hrama Vaznesenja Gospodnjeg podignuta je desetak godina nakon spaljivanja pređašnje, jedna je od najstarijih građevina u Gradu i reprezentativni je spomenik novoga arhitektonskoga pravca u temišvarskom građevinarstvu. U prvoj fazi izgradnja je okončana 1748. godine, kao zdanje monumentalnog i skladnog prostora. Temelji i zgrada do krova izvedeni su od samog početka u današnjem obliku, a "podizanje i ukrašavanje" zvonika usledilo je 1791, jer ranije  verovatno nije bilo moguće zbog vojnih strateških razloga: da tornjevi ne bi ometali osmatranje iz tvrđave. O prvobitnom autentičnom izgledu Saborne crkve, koji je zadržala do danas, svedoči njen prikaz na portretu episkopa Georgija (Popovića), sačuvanom u Vladičanskom dvoru. 
   Prvobitni ikonostas ove crkve, sada malo i malo kome poznat, bio je rad nepoznatog rezbara i tada vrhunskog slikara Arađanina Stefana Teneckog. Mnoge bi crkve takav umetnički domet poželele, ali u Sabornoj srazmerno brzo je došlo na red pitanje novog ikonostasa: rešenje o zameni ikonostasa doneto je 1830, a tri godine kasnije pogođena su braća Mihailo i Lazar Janić iz Arada da izrade oplatu i rezbu nove oltarske pregrade. 
   Stari ikonostas prodat je baronu Jovanu Stojanoviću ot Lacunaš 1836. godine. Prema najnovijim nalazima taj se ikonostas nalazi u nekada pravoslavnoj (sada unijatskoj) crkvi sela Lacunaš. 
   Odlučni u nameri da uz vrsnog rezbara za novi ikonostas dobiju i odličnog slikara, Temišvarci su ga tražili preko javne dražbe. Konkurisali su Konstantin Danil iz Velikog Bečkereka, Nikola Aleksić iz Arada, Sava Petrović iz Temišvara, Leonid Miler i Karl Viland iz Drezdena. Mada se nijednom od njih, a najmanje Nikoli Aleksiću nije imalo šta zameriti, Temišvarci su verovatno bili  upoznati sa crkvenim slikarstvom Konstantina Danila u Pančevu i Uzdinu, i pravilno su procenili njegovu originalnu probojnost, njegovu nekonvencionalnost skladno udruženu sa finoćom umetničke izrade, pa su se opredelili baš za njega, iako mu je ponuda bila najskuplja: 6.500 florina. Ugovor sa Konstantinom Danilom sklopljen je 1837, a sa pozlatarom Aleksandrom Tepfererom 1839. godine. 
   Umetnici su, na zahtev pretenciozne crkvene opštine, radili užurbano i naporedo: rezba je privedena kraju 1841, a slikanje 1843. godine. 
   Naporedo sa zamenom ikonostasa na crkvi su preduzeti i drugi radovi: pogođena su troja železna vrata (1819), povećani prozori (1839), postavljen gromobran na tornjevima (1840), izvedeno je zidno slikarstvo i dekoracija (Josif Habinger, 1840-1844). Na istočnoj strani porte postavljena je ograda od kovanog gvožđa (1822). Sledeći krupni zahvati usledili su tek pod kraj veka. Na zapadnoj strani porta je ograđena kovanim gvožđem 1886, a pošto je došlo do izraženog sleganja poda u hramu, godine 1891. uklonjen je patos, provereno stanje grobnica, podzidan ikonostas, i mermerne ploče su postavljene na zaravnjeno tlo. 
Nikola Aleksić je svojevremeno odbijen u korist Konstantina Danila, ali kasnije će u crkvi biti mesta i za jednog Aleksića, Nikolinog unuka Stevana, pri unutrašnjoj obnovi 1903. godine, na kojoj je radio čitav tim stručnjaka. Tom prilikom je Danilovo slikarstvo prošlo bez suštinskih intervencija, ali je zidna dekoracija Josifa Habingera potpuno premazana. Novu zidnu dekoraciju i verovatno medaljone sa lukova izradio je Matija Moroši. Bojenje oplate na oltarskoj pregradi povereno je Jozefu Minikeru, a pozlata - Jozefu Rubiju. 
   Usledili su ratovi i posleratne nepovoljne okolnosti, pa su preduzimani samo neophodni radovi (kao, recimo, spoljno popravljanje malterisanih površina, pretresivanje crepa na krovu i povezivanje napuklih zidova metalnim steznicima 1983. godine), a u unutrašnjosti je  održavano postojeće stanje, uglavnom iz bojazni da se ne ošteti umetničko delo - spreg vrhunskih umetnika. Nova obnova preduzeta je tek u razdoblju 1993-1997. godine uz saradnju i učešće Pokrajinskog zavoda Vojvodine za zaštitu spomenika kulture sa sedištem u Novom Sadu, o trošku Crkvene opštine i uz finansijsku pomoć Ministarstva za kulturu u Vladi Srbije. Radovi se odnose na čišćenje, restauraciju i konzervaciju ikona sa ikonostasa, zidnog slikarstva i  dekoracije, a izveli su ih timovi proverenih i iskusnih stručnjaka iz Novoga Sada. 
   Godine 1998. potpuno je zamenjen crkveni pod i crep na krovu. 
   Sadašnje stanje crkvenog objekta: Crkva je prostrana jednobrodna građevina velikih dimenzija, od kamena i opeke, zidana za potrebe tadašnje pastve, ali i dalekovido: da dugotrajno zadovolji potrebe temišvarskih gradskih vernika. Spolja je u obliku lađe, sa lučnom oltarskom apsidom, unutra u obliku krsta, zasvođena pečenom ciglom. Nakon preduzetih opravki u dobrom je stanju, premda predstoji spoljna obnova. Opasivanjem steznicima ublaženo je dalje širenje prsline koja se pojavila između tornjeva i po celoj dužini svoda, ali još nerešeni problem predstavljaju temelji, koji bi mogli biti ugroženi u slučaju promene stanja podzemnih voda. 
   Značajne pokretne umetničke vrednosti i kulturno-istorijske znamenitosti: U tornjevima je postavljeno 5 zvona i satni mehanizam. 
   Pri crkvi se čuva srebrna petohljebnica iz 1735. godine (dakle, iz prethodne temišvarske crkve hrama Svetoga Georgija); srebrni polijelej sa kandilima, dar Josifa Stamorca iz 1751; srebrni krst pozlaćen 1762; korice za evanđelje okovane srebrom i ukrašene emajliranim ikonicama takođe 1762; vezeno nebo (baldahin), dar Simeona Damaskina ot Nemet, iz 1856; srebrni krst izrađen u Vukovaru 1861; srebrni pozlaćeni putir iz 1872; dva velika mesingana čiraka, dar vladike Georgija (Brankovića) iz 1889; darohranilica, dar vladike Georgija (Letića) iz 1911; stotinak bogoslužbenih knjiga iz XVIII i XIX veka itd. 
   Ograda od kovanog gvožđa, sa lepim zidanim portalima, izrađena je na istočnoj strani 1822, a na zapadnoj 1886. godine. 
   Zaslužni mirjani sahranjivani su u crkvi uglavnom u XVIII veku, a episkopi do 1838. godine, i to: Georgije (Popović) 1757, Sofronije (Kirilović) 1786, Petar (Petrović) 1800, (Stefan Avakumović) 1822, Josif (Putnik) 1830, Maksim (Manuilović) 1838. i Antonije (Nako), po prenosu moštiju iz Švajcarske 1995. Grobnica svetovnih lica ima u naosu i pronaosu, u njima su sahranjene najmanje 23 osobe iz porodica Đuričko ot Modoš, Malenica ot Stamore, Kalinović ot Dorjan, Haxi-Nein Munxija, Mucul i dr. Pošto nijedan grob nije obeležen, godine 1996. na zapadnom zidu unutra postavljene su dve mermerne ploče sa imenima svih sahranjenih u crkvi. 
   Sveštenici: Starešina crkve i paroh Prve parohije - protojerej stavrofor Dragomir Petkov, rođen u Naćvali 1931, završio Bogoslovski fakultet u Sibiuu 1957; iste godine je rukopoložen; služio je u Ivandi 1957-1966, Saravoli 1966-1978, od tada služi u Sabornoj crkvi Svetoga Vaznesenja u Temišvaru. 
   Paroh Druge parohije - protojerej Miroslav Stojkov, rođen u Monoštoru 1939, završio Srpsku bogosloviju u Temišvaru 1958. i Bogoslovski fakultet u Sibiuu 1964; rukopoložen je 1967; služio je u Venju 1967-1972, Čeneju 1972-1996; od tada služi u Sabornoj crkvi Svetoga Vaznesenja u Temišvaru. 

  Autor: Stevan BUGARSKI