Софија Тренчовска

Говор на промоцијата на ЦД-то „15 Роднокрајци“

Пред се, голема благодарност до директорката на библиотеката Благој Јанков-Мучето, г-ѓата Тања Гошева, за можноста промоцијата на ова електронско издание да се одржи во просторијата на роднокрајното одделение.

ЦД-то со уметничка литература насловено едноставно - 15 Роднокрајци, претставува производ на културниот интернет портал Проект Растко – Македонија.

ПР - Македонија, електронска библиотека на културата и традицијата на Македонија, користејќи го благодетот на дигитализацијата, веќе цела година дава свој прилог кон афирмацијата на македонското книжевно богатство. Имено, македонија.растко.нет беше поставен во интернет етерот точно пред една година, токму на денот на Св. 15 Тивериополски свештеномаченици. Досега опстојуваме со техничка поддршка и веб-хостирање од Белград, со голем ентузијазам и приватен ангажман.

Нашата задача е архивирање, обработка, и дигитализација на позначајни (пред се) пишани дела кои ја отсликуваат нашата културна историја, па се до најсовремените книжевни пројави.

Покрај книжевноста, застапени се и други области: антропологија и етнологија, археологија, богословија, драма и театар, филм и телевизија, стрип, музика, филозофија, лингвистика и филологија. Значајно е да се истакне дека некои од делата се објавуваат не само на јазикот на кој се создадени, на мајчиниот – македонскиот јазик, туку и со извесни паралелни и повеќејазични преводи.

Балканската идеја за објавување книжевни дела на интернет, која потекнува од глобалната културна мрежа Растко, заслужна и за опстојувањето на најголемата слободна европска електронска библиотека Гутенберг Европа, се покажала како еден од најдобрите начини за културно презентирање на една земја на светски план.

Се стремиме нашиот резултат да биде достапен во секој дом, во секоја канцеларија, до секој читател, истражувач и конзумент.

За само една година на овој веб сајт објавивме над 150 наслови електронски изданија на македонски и други јазици, околу 5000 страници текст, а досега имаме близу 50.000 посетители преку интернет.

Со помош на интернетот и преку веќе постоечкиот сајт, а сега и со овој компакт-диск, се обидуваме нашето национално богатство да му биде достапно на светот.

Заложувајќи се за подобар и поедноставен пристап на читателот, подготвивме пригодно ЦД со кратки избори на уметничка литература од 15 роднокрајци, современи македонски писатели кои потекнуваат од струмичкиот крај, а кои со својата уметничка работа ги афирмирале градот Струмица и Македонија. Понесени од големата почит кон нивното дело, се одлучивме за еден вид овековечување на дел од нивното творештво во електронска форма.

Бидејќи не успеавме да најдеме поткрепа за поголем тираж, ова издание е отпечатено во само 15 промотивни примероци, со надеж дека многу брзо тоа ќе може официјално и легално да го умножиме, со соодветната библиотечна каталогизација и со крајната намена – да стигне кај секој љубител на Струмица и убавиот пишан збор.

Врската на авторот и родниот крај во неговото творештво е пресудно нешто што ме мотивираше додека го подготвував ова ЦД. Значењето на родниот крај во делото на писателот е огромно. За некои автори родниот крај има клучна улога во творечката инспирација. Но во овој избор не мора целосно да доминираат теми кои се поврзани со овој простор, а таму каде што постои таа врска, се избрани песни кои асоцираат на минатото на родното огниште и татковината, каков што е случајот кај Стојчо Балкански, Бранко Бјадов и Љубен Ташковски; овде е и поемата 15-те на Иван Василевски, која е директно поврзана со споменот за Светите 15 Тивериополски свештеномаченици; а во изборот се застапени и збирките песни на Ѓорги Калјџиев и Никола Сарајлија, како и дел од најсовремените поетски достигнувања на Вања Изова Велева, Виолета Танчева–Златева и Никола Маџиров.

Тука има адекватен простор и за автори кои пишуваат за еден свет, просторно и временски познат за нас, а на места и со автентични зборообразувања кои произлегуваат од нашиот локален јазик. Во тој контекст, го предочуваме раскажувачкиот јазик на Васе Манчев, Митко Маџунков и Кочо Урдин, како и поетскиот јазик на Васил Дрвошанов.

Исто така, застапени се и двајца волшебници на зборот (Киро Донев и Видое Подгорец) кои го заземаат челното место во полето на современата македонска литература за деца.

Овој избор не е конечен и, во догледно време, ќе биде надополнет со нови авторски имиња и со други дела, во идните томови електронски изданија, коишто, сите заедно, треба да ја сочинуваат базата за капиталниот Проект 15 - Дигитална библиотека на културата и традицијата на Струмица, за што, верувам дека наскоро ќе созреат и вистинските услови. Притоа, секако дека ќе биде неминовно партнерството со Библиотеката Благој Јанков Мучето, како најзначаен субјект во регионот којшто се грижи за сочувување и негување на книжните дела.

 На крајот од ова мое обраќање, сметам дека со оваа промоција и официјално е започната првата фаза на професионалната дигитализација на струмичкото книжевно и културно наследство.

Како изненадување за оваа пригода, на нашиот сајт го поставивме и култниот роман за егејците Магла од Иван Чаповски, дигитализирана верзија на реткиот примерок од книгата печатена во 1991 година во Сараево.

Благодарам за вниманието, како и за личното присуство на некои од авторите и на нивните најблиски, и им давам збор на господата Киро Донев и Иван Котев, промотори на овој компакт-диск.

Прочитано по повод годишнината од поставувањето на овој сајт,

15 декември (понеделник) 2008, 15 часот, ЛУБ „Б. Ј. Мучето“, Струмица