Святазар Сэрвач

Беларускі зборнік выдавецтва „Праект Растка“: Мікіта Супрунчук пераклаў кнігу вершаў юных паэтаў Сербіі

Лебедзіная чарада - зборнік паэтычных твораў / рэд. Мілаш Ефтыч ; пераклаў з сербскай мовы Мікіта Супрунчук. - Бялград : Праект Растка, 2020 г. - 115 с.

У гэтай кнігі, якая падрыхтавана да друку ў Белградзе (Сербія) і складаецца з вершаў юных паэтаў Сербіі, ёсць такі эпіграф: “…Для тваіх бацькоў ты дар Божы, а талент, які табе Бог падарыў, ты памнажай, каб стаць знакамітай паэткай па ўзоры Міліцы Сербкі…”. Аўтар гэтых слоў – Епіскап Сербскі Г. Г. Васіле.Зборнік называецца “Лебядзіная чарада” і выходзіць у кніжнай серыі “Цмок у зялёных шкарпэтках”.

Рэдактар кнігі – Мілаш Ефціч. Перакладчык твораў на беларускую мову – Мікіта Супрунчук, вядомы беларускі лінгвіст, выдатны знаўца сербскай мовы. Кніга выходзіць у свет у выдавецтве  „Праект Растка“.

У прадмове да зборніка дзіцячай паэзіі перакладчык зазначае наступнае, звяртаючыся да чытача: “Гэта кніга поўная прыемных адкрыццяў. Ты пазнаёмішся з жыццём сербскіх дзяцей. Даведаешся, як іх зваць, кім і дзе працуюць іх бацькі, што робяць твае аднагодкі, пра што мараць, чаго баяцца і што ім падабаецца. Аўтары вершаў – 25 школьнікаў з некалькіх вёсак і мястэчак паўночнай Сербіі.

Яны любяць свой край, сваю сям’ю і суседзяў, дзеляцца з намі добрымі пачуццямі. Такія мілыя, кранальныя радкі высока ацанілі журы некалькіх рэгіянальных і мясцовых конкурсаў. Вучні атрымалі прэміі, сталі лаўрэатамі на паэтычных спаборніцтвах у Бялградзе, Нові-Садзе, Нішы (2012–2019), у Франкфурце (2013), Маскве (2014), Дуіне (Італія, 2016), Мілане (2018), Торы (2018), Вене (2019) і і іншых гарадах.

У гэтай кнігі быў нялёгкі шлях. Не адзін год настаўнік Мілаш Ефціч дапамагаў вучням, раіў, як пісаць вершы, як выступаць перад публікай. У 2012 годзе ён шукаў валанцёраў для перакладу кнігі на розныя мовы, павесіў аб’яву на філалагічным факультэце Бялградскага ўніверсітэта. А я там працаваў, убачыў інфармацыю і ўзяўся падтрымаць Мілаша і яго дзетак. За паўгода я падрыхтаваў большасць перакладаў. Некалькі гадоў Мілаш шукаў, як выдаць кнігу: у Беларусі ці ў Сербіі, па-беларуску ці на абедзвюх мовах, на паперы ці ў інтэрнэце. За гэты час аўтары выраслі, паступілі ў інстытуты ці на працу, стварылі сем’і, некаторыя ўжо песцяць сваіх дзяцей і спяваюць ім песні, якія ты ўбачыш на наступных старонках.

І вось нарэшце мы чытаем вершы па-беларуску. Нейкія табе спадабаюцца, нейкія – не. Што ж, у кожнага свой досвед, свой густ. Да таго ж не заўсёды ўдавалася дакладна перакласці сербскія словы, некаторых рэчаў (і слоў) у Беларусі няма. А яшчэ сербская паэзія менш трымаецца на рыфме, а больш на націску. Сербскі націск адрозніваецца ад беларускага, ён меладычны, павышаецца ці паніжаецца ў слове, ёсць галосныя больш і менш працяглыя.

Прыемнага табе падарожжа ў свет цудаў і мар. Хай сербскія вершы натхняюць цябе пісаць творы і наведаць цікавую краіну Сербію, дзе жывуць вольналюбівыя, добразычлівыя, таленавітыя людзі…”

Вось яны – юныя аўтары паэтычнай анталогіі дружбы, кнігі сяброўства, анталогіі дзіцячых уяўленняў пра жыццё: Крысціна Арсеніевіч, Нікаліна Божыч, Уладзімір Ёвічыч, Лазар Маркавіч, Бояна Томіч, Снэжана Якшыч, Мір’яна Тадхзіч, Елена Джакула… Запомнім імёны хаця б некаторых з іх. Мажліва, праз дзесяцігоддзе-другое нехта з іх стане вялікім сербскім паэтам. А мы будзем трымаць у памяці іх ранейшыя ўяўленні пра жыццё, пра іх дзяцінства, пра стасункі з бацькамі, пра іх паэтычнае, сардэчнае асэнсаванне таго, што ж значыць радзіма для чалавека, навошта ўвогуле чалавек прыходзіць у жыццё. Кніга юных паэтаў бачыцца мне кнігай меркаванняў, мастацкіх разважанняў юных філасофаў, таленавітых аглядальнікаў рэчаіснасці. І што самае галоўнае – шчырых, адкрытых, здольных любіць… Як, напрыклад, і ў гэтым вершы “Сяброўства”: 

Снег пайшоў, запарашыў
галіны грэцкага арэха.

У верабейкі халодныя ножкі –
я дала яму хлеба трошкі.
Цяпло праз шыбу да яго ідзе;
ён сябрам мне стане.
Гэтак цяпер і будзе,
што ўзімку верабей свае ножкі сагрэе.

Кніга дзіцячай сербскай паэзіі праілюстравана сімпатычнымі  малюнкамі Маі Басіч. І графічныя рашэнні мастака – таксама частка падарожжа па Сербіі. Вось і хацелася б, каб кніга “Лебядзіная чарада” прыйшла ў Беларусь. Усё ж па-беларуску яе выдаюць, значыць – з адрасам на беларускага чытача. Уражвае і гэтае памкненне сербскіх выдаўцоў падтрымаць беларускамоўнае выданне. Значыць, усе жадаюць быць пачутымі і за межамі роднай прасторы. Жадаюць быць пачутымі і ў Беларусі. Гэта, пагадзіцеся, дарагога каштуе!..