|
|
Христофор, да ми си здравичек[бугарска народна прича с почетка "Сербијанке" Симе Милутиновића Сарајлије, 1826]Некоги, кага је господ создал свето, штеал је, да види какво му живат човеците, слезна от небето си најнапрет на Стара планина, створил са чољак, старецо сас гољама бела брада, и белите дрехи; зе си тојашка у рака, и појде си у свет, у Болгарската земља, млого си е вервил, целио ден, проз горите, мртвини, на вечерта доје си в едно селце, тук да ночува през ночта. У перва кашта от крај село зајде си, и седна на прагот, молча, а думаше си думки. Стопаница беше дома си, работеше њашто, та го не виде. Јале сага иде си мужо еј от пољето, от својо плуг, видна стареца, зарадува му се, и рече: "Дедо!" Ти си млого дрт, патник, уморен си, јела у каштата, одахни си, дако се е сиромашката, са свичко, што ни е бол дал, ште се угостиме, ими изволувај. Погледна го старецо сас весели очите, војде си у кашта, и седна. Чољако сас жената си брго станаха, уготвовиха гостба, какво имеха, и какво можаха похарно, па ставиха софрата. Домаћините јадоха од кажњата гозба, ама старецо не штеа, толо што си кажњото јадење омиросуваше, молчаше си, и гледаше какво се оње радоват, та се и он радува. Нудат го, молат го: "Дедо! Зашто си не јадеш! Ими си гладен; земи си, касни си, хапни си, какво ти е воља, што си имаме, свичко ние тука пред тебе си!" Старецо толко това: !Јадите вие, јадите! јазе си нешто думам!" Кога се наситиха, стана стопаница, излезне ванка, детето си еј плачеше, и штеаше да сиса. Тогава старецо на мужо еј думаше: "Знаеш ли какво, домаћин! Дако штеш да ме угостиш, ја немом да јадем свакакво, а сака ми се печено човече месо, ими да ми заколеш твој син малечкиот, да го хубаво омиеш, и читав да ставиш на тепсиа у фурњата, толко варди се, да не види жената ти, ште да жали" Тој си му отвешта: "Това ли толко штеш, Дедо! па зашто давно не каѕа, да ми не седиш гладен у кашта гост; нели ти думах свичко је твое, што ние од господ имаме. Правдинка јазе тебе човек старецо млого обичем, срцето си ми казува да си харен, и сага ште да видиш толко малчичко потрпи, дорде ја у готовим това, какво ти сакаш." Излезна си човекот на двор, жената си му пак беше зела да работи, а детето си оставила, да си самичек игра на месечинката, докда заспие, не знајала ништо, ни какво ште да баде. А мужо еј украдна дете, скоро гу закла, целокуп го турна на тепсиата, и в' пешт-та го запре, да го мајка му не опазне, дор се испекна, помирисува сас носото си, и рекна на ратарино: "Јале вижд печенката, харно ми замирисува, треба даси е печена." Тој си стана, отпре си фурњата, да види, и да извади тепсиата. Ама какво да види! Удиви се и уплаши са од' чудо! Сјаеше свичката пешт и кашта от светлоста детета си; и тепсиата, и дете свичко сторило са злато, та јса кото солнце; дете седеше на тепсиката кото гољемо момче, хубаво, весело, светло, и здравичко; на главата му корона от бисер и безценкамик, на појасо при бедрата му ланџа (мач), у десната рака, держеше одна књига сас златното писмо; у левицата имаше снопец пшеничен, сас класовете полни, и това свичко сјаеше от огењ посветло, кото беше свичко станало злато. Тојо се поврна, да каже на старецо каквоси е чудо, и што да прави, а там' старецо нејмаше го, изглегнал пред кашта, и рекна 'мги: "Останите са здраве! И живујте какво сте досаги хубаво кротко; ваша харната серца ште да имат добро от њивите, от стоката, и благослов и мир на децата и внучета ваша от господо; теј ште да прифати угости фазе у своја вечната му кашта." Тога отиде пак скоро нанекаге у ночта самичек си. Теби, Христофоре Хаџи-Јоановићу!... Теби, да! Бугарину, Шиштовлији, младићу, јако-ученику, него и мојему, нечајано у највећему ми недоумју нађеноме пријатељу, другу посвећујем ову серпску посрочницу сопственога труда. Мени су неколицина мога народа најпре, и прилично помогли, о чему сам довле и успјети могао, али докончати предузето прекратили би ми се достаци, а надежде сам, сприожалошћен, извјетрене, оташћене, и превариве морао видјети; него си ме ти чоекољупски, и себе-достојно утјешио, обећав и дав ми помоћ к допечатању настојећега. Учуствије ти врлости, какву само она ти приповијечица внушити је могла још у млијеку мајке, мен' одјекну о моју внутреност, предизазва ми дужност, да признав представим те браћи свремениц'ма и коме год кад удостоји с' у руке доћи ово несовершено дјелце, а ја сам ти, колик' дружбом, толик' почитанијем и зафалношћу за такав твој мене-приглед свагда и највише дужан пред истом совјестју, и душом, и пред њиовим началом љубави, живота, богом; и да никад ништа исто сочинење ваљало не би, благотворности је важност свагдашња, и пристојна узвишенијој твари.
Твој усердствоватељ У Лајпцигу Прим[јетка 1]: Ову сам вишеставјену приповијетку ја, негда у Видину бивши... чуо од самопроста и млада Бугарина, написао, из ње језику се привикавао, и нечему још!... Отац ме је његов увјерио, да је исту син му од њег' чуо, и примио, а он сам од свога оца и дједа слушао, из тога судим да је давнашња, и нека богзна чак из времен' патаренизма... којино се негда најпре у Болгарји зачео. 2. А слитна је, да скраћа гласно. |
