Dr Nada Đorđević
Osamdesetogodišnjica Jurija Brezana
Živi klasik književnosti Lužičkih Srba - pripovedač, romansijer, dramski pisac, esejista, putopisac...
Istaknuti lužičkosrpski književnik Jurij Brezan obeležava svoj osamdeseti rođendan. Jurij Brezan (1916) istovremeno zaokružuje pedeset godina književnog rada. Počeo je pesmama odmah posle oslobođenja koje su bile upućene mladim graditeljima socijalizma, u kome su Lužički Srbi prvi put u svojoj hiljadugodišnjoj istoriji postali narod ravnopravan s većinskim nemačkim narodom, što se danas u ujedinjenoj Nemačkoj ne može reći, jer u ustavu Nemačke nema pomena o manjinama, postoje samo Nemci. Zato je razumljivo oduševljenje i elan s kojim su Srbi prihvatili izgradnju porušene zemlje. Tako su sa jednom radnom brigadom učestvovali i kod nas na izgradnji pruge Šamac - Sarajevo pod vođstvom mladog Brezana.
Njegov životni put pun je raznih preokreta, od siromašnog seljačeta postao je gimnazijalac u nemačkoj školi, preziran kao Vend i pred maturu isteran iz škole, jer se usudio da kritikuje vlast i njen antisrpski stav. Bez sredstava, jer su siromašni roditelji jedva nešto mogli da odvoje za njega, radio je sve da se održi. Istovremeno svestan tragične istorije svoga voljenog naroda, posvetio mu je sve svoje snage i znanje. Bio je hapšen i pušten sa zabranom boravka i rada u Lužici, ali on je i ilegalno radio. Mobilisan je u fašističku vojsku, ali prelazi partizanima, i na kraju dopada američkog ropstva iz koga izlazi 1946. godine. A onda se potpuno posvećuje svom narodu. Od 1949. je slobodni umetnik.
Njegov književni rad je vrlo bogat i raznovrstan. Sem prvih godina kad je pisao pesme, odgovarajući potrebama trenutka, pisao je novinske članke, eseje, pripovetke, romane, drame i obrade za radio i film. Od mnogih pripovedaka jedna se ističe svojom temom, kasnije dramatizovana, održala se i danas na pozornici, a to je "Kako je stara Jančova ratovala s vlastima". Brezan je u Jančevoj naslikao običnu srpsku ženu, ali koja poseduje narodnu mudrost i dosetljivost. Jedne engleske novine nazvale su dramu "Majka Hrabrost kod Zapadnih Slovena". Pored eseja i putopisa, među kojima su i "Jugoslovenske impresije", mnogo su značajniji njegovi romani: Krista, preveden sa nemačkog kod nas, Robert i Sabina i drugi. nesumnjivo puno uspeha autor je postigao s romanom Krabat u dva dela, ali krunsko delo je trilogija Feliks Hanuš. Roman u mnogome podseća na život i iskustva samog Brezana, ali on smatra da to nije autobiografsko delo, već su u njemu korišćena životna iskustva. Trilogija je najopširnije i najznačajnije delo lužičko-srpske književnosti. Roman obuhvata veliki period, od Prvog svetskog rata pa do oslobođenja od fašizma i obnovu zemlje. Kroz razvoj glavne ličnosti, koju prati od prvih školskih dana do formiranog zrelog čoveka. Brezan je dao sliku srpske narodne istorije smeštenu u opštu društvenu i socijalnu istoriju Nemačke, a istovremeno srpskoj omladini objasnio društvene pojave iz nedavne prošlosti koju je sam iskusio. Veština njegovog pripovedanja ostvarila je ne knjiške već žive ličnosti od krvi i mesa.
Dela Jurija Brezana prevođena su na petnaest jezika i bila visoko ocenjena. Svojom trilogijom Brezan je dotadašnju regionalnu lužičkosrpsku književnost podigao do evropskih relacija.
|
