D. Kobela

Muzika

Iz zbornika "Lužički Serbi", red. V. Motorni, D. Scholtze, L'viv-Budišin, 1997. Sa ukrajinskog prevela Milena Ivanović.

1. Narodna muzika

Socijalno i nacionalno ugnjetavanje kojem je Lužica bila izložena tokom svoje mnogovekovne istorije, u velikoj meri je uticalo na njenu duhovnu sferu. Ono je posebno ostavilo traga u narodnoj pesmi i u instrumentalnoj narodnoj muzici sve do formiranja samobitne lužičke muzičke kulture. Razvoj muzičkog folklora bio je u lužičkim selima strogo hijerarhijski ograničen. Interpretatori i nosioci muzičke tradicije svirali su po imanjima u najraznovrsnijim prilikama. U 17. veku pojavile su se samostalne muzičke grupe Lužičana-violinista, koji su bili prinuđeni da preživljavaju u uslovima konkurencije sa "nemačkim gradskim zviždačima". Pri tom su muzičari sastavljali repertoar od svetovnih pesama i duhovnih dela, i priređivali njihovo originalno muzičko izvođenje. Takva praksa bila je svojstvena i drugim muzičkim grupacijama. Bez obzira na šarenilo srednjeevropskog muzičkog folklora, koji je bez sumnje uticao na tradiciju lužičke pesme, moguće je odrediti neke njene osobenosti. Ona se pre svega bazira na specifičnim crtama koje su svojstvene usmenom narodnom stvaralaštvu, sadrži originalna sredstva izražavanja iz davnih vremena, koja se uspešno spajaju sa novim tendencijama.

Samosvojna i instrumentalna narodna muzika, za koju je još 1872. god. Jan Gorčanski rekao da "celokupna lužička instrumentalna muzika zvuči u jednom tonalitetu", jer iako su harmonijski prateći principi u lužičkoj muzici odavno poznati, oni nisu imali praktičnu primenu. Tipični lužičkosrpski instrumenti bile su male i velike violine sa tri strune (male a wulke husle), male i velike gajde (mechawa a kozol), a takođe i originalni drveni duhovni instrument sličan fruli-tarakava. Izbor instrumenata zavisio je od njihove funkcije, i zajedničko sviranje je izvođeno u najmanjim grupama. Treba podvući da uzajamna veza između pesme i instrumentalne igre predstavlja karakteristično obeležje lužičke narodne muzike. To je izraženo u vrednom dokumentu iz 18. veka, u takozvanoj "Kralšeskoj knjizi sviranja violine".

2. Crkvena muzika

Posle Reformacije, folklorna muzička tradicija se nastavila u crkvenoj muzici. Na tom planu posebnu pažnju zaslužuje stvaralaštvo donjolužičkog sveštenika i svestranog naučnika Albina Molera, koji je 1574. god. izdao "Lužičku pesmaricu" koja predstavlja faktički prvu štampanu lužičku publikaciju iz te oblasti. Sačuvan je i vredan pisani dokument iz katoličke Gornje Lužice sa 235 tumačenja čiji je autor bio Mihal Jan Valda. Ta tumačenja su bila upotrebljena kao uvod u knjizi za hor "Pevajući Isusov vinogradar" koja je izdata 1787. godine. Sam Valda bio je autor sakralnih melodija koje se i danas nalaze na repertoaru Lužičana-katolika. M. J. Valdu s razlogom smatraju osnivačem originalne lužičke sakralne muzike. I pre i posle toga postojali su znameniti crkveni muzičari lužičkog porekla. To su, na primer, rođeni Donjolužičanin, kantor crkve Svetog Nikolaja pored Berlina Johan Kriger, Abraham Šadous iz grada Zli Komorov, Bartolomeus Brounig iz grada Vojerece koji je od 1607. -1614. god. služio u budišinskom Saboru Sv. Petra, i drugi. Sveštenik i pesnik Handrij Zejler napisao je oko 250 melodija na svoje tekstove, od kojih je većina i danas popularna.