Zvanični jezik je srpski
a primarno pismo ćirilica

Na svojoj četvrtoj sednici, održanoj 18. jula 2001. godine, Komisija za odnose s javnoљću i reљavanje neodložnih pitanja  koja obavlja poslove Odbora između njegovih godišnjih sednica  odlučila je da se obrati OTKROVENJU i NARODNOJ KNJIZI, izdavačima Književnog glasnika/Književnog glasnika, s molbom da isprave navod u antrfileu pod naslovom SR Jugoslavija (Književni glasnik br. 2/2001, str. 73), ďrema kojem je zvanični jezik u SRJ  srpskohrvatski. Kao što je poznato, i nauka i politika u SRJ, još 1991, odnosno 1992. godine, obnovile su važenje sintagme srpski jezik  kao naziva za jezik u službenoj upotrebi u SRJ, s ekavskim i ijekavskim izgovorom, uz primarnu službenu upotrebu ćiriličkog pisma.

Što se tiče iznenađujućeg opredeljenja izdavača i redakcije Književnog glasnika da svoj izvanredno obećavajući Glasnik, već u drugom broju, pretvore u Književni glasnik, Odbor moli izdavače i redakciju da tu svoju odluku, s razloga koje navodimo u obrazloženju, pomno preispitaju kako bi se vratili primarnom pismu naše jezičke kulture ili da barem pristupe naizmeničnoj upotrebi dvaju pisama srpskog jezika.

Naposletku, prirodno je što naš jezik, u novim državnim okolnostima, i zvanično nazivamo srpskim, kao što je normalno da ćirilicu, posle svih lutanja, smatramo primarnim pismom standardnog jezika i nacionalne kulture uopšte.

Obrazloženje

Na izvanredni tekst Trive Inđića objavljen u Književnom glasniku/Književnom glasniku (broj 2/broj 2  mart–april/mart–april 2001, 66–78) pala je senka za koju, valja pretpostaviti, "krivicu" ne snosi autor osnovnog priloga, čiji je naslov Odrastanje zakasnelih nacija, s nadnaslovom Balkan  istorija i perspektive. Naime, uz osnovni tekst objavljeno je sedam dopunskih, čiji su autori Trajan Stojanović, tri priloga, Jovan Cvijić, dva, i Marija Todorova, dva, nažalost bez podataka odakle su preuzeti, kao i jedanaest ilustracija, posvećenih Sloveniji, Hrvatskoj, Grčkoj, Makedoniji, Turskoj, Jugoslaviji, Rumuniji, Kipru, Albaniji, Bugarskoj i Bosni i Hercegovini, s osnovnim podacima o (u Balkansko poluostrvo) uvrštenim državama (među njima su, dakle, i Hrvatska i Slovenija, od kojih potonja jedva da ulazi u geografski definisano poluostrvo, što se skraćeno naziva Balkan). Saopљteni podaci o uvrštenim državama pokrivaju povrљinu, glavni grad, stanovništvo, religiju i zvanični jezik. Međutim, nema podataka o zvaničnom pismu/zvaničnim pismima.

Zanimljivo je, i začuđujuće, da se uz ilustraciju posvećenu stanovniљtvu Slovenije ne navode ni Italijani ni Mađari, a kamoli "južnjaci", da se uz Hrvate, Srbe i Muslimane u Hrvatskoj navode još samo tri tačke (...). Nasuprot tome, uz ilustracije o Makedoniji (Makedonci, Albanci, Srbi, Turci, Grci, Bugari ...), Jugoslaviji (Srbi, Albanci, Crnogorci, Hrvati, Muslimani, Turci, Mađari, Bugari, Slovaci, Rumuni, Rusini, Česi ...) i Rumuniji (Rumuni i 9,4% Mađara; Nemci, Srbi, Bugari ...)  navodi postojećih etnija, naročito bogati uz Jugoslaviju, "obogaćeni su" trima tačkama na kraju, s još jednom specifičnošću uz Rumuniju (kvantitativno određenje Mađara, 9,4%, iza kojih sledi interpunkcijski znak tačka sa zapetom).

Ipak, najčudniji je poodavno zastareli naziv jezika uz Jugoslaviju, srpskohrvatski, koji izostaje kad su posredi BiH i Hrvatska, mada je za pohvalu to što je treći jezik u BiH, inače naveden na prvom mestu, pre srpskog i hrvatskog, označen kao bošnjački, u skladu s Odlukom br. 1 Odbora za standardizaciju srpskog jezika, mada su ga muslimani/Muslimani/Bošnjaci u svome idiomu nazvali "bosanskim jezikom". Naziv srpskohrvatski, neukidiv po brojnim tekstovima u zemlji i inostranstvu objavljenim do 1991. godine, obesnažen je Zakonom o službenoj upotrebi jezika i pisama (Službeni glasnik Republike Srbije, broj 45/91) i arhaiziran Ustavom SRJ (1992), Ustavom Republike Crne Gore (1992), Ustavom Republike Srpske (1992), kao, uostalom, i Ustavom BiH, sadržanim u Dejtonsko-pariskom sporazumu (1995). Trebalo je svakako izbeći naziv srpskohrvatski (po tumačenju Dalibora Brozovića sistemsko mu je značenje "hrvatski na srpski način") ne samo zato što je izostalo njegovo navođenje uz BiH, a pogotovu uz Hrvatsku, gde bi bio hrvatskosrpski ("srpski na hrvatski način" po istovetnom tumačenju pomenutog hrvatskog lingviste). Razume se, i arhaizmi se mogu upotrebljavati, naročito u književnoumetničkom štivu, a neizbežni su u svakome prilikom citiranja, ali su danas neprihvatljivi u ozbiljnim stručnim, da ne kažemo i naučnim, i publicističkim tekstovima.

Poseban je problem latinica (kojom je nekoliko sedmica bila štampana i nova serija Politikinog Ekspresa, pa se od toga odustalo), utoliko veći ukoliko je poznato da se, i dalje, u nekim međunarodnim kodovima tekstovi na suљtinski (lingvistički) istome "središnjem balkanskom jeziku" (danas "zvanično" tronazivnom), makar bili objavljeni u Srbiji i Crnoj Gori, uvršćuju u  hrvatsko spisateljstvo. Naravno, Književni glasnik/Književni glasnik ne mora uspostavljati kontinuitet sa Srpskim književnim glasnikom, niti njegovi pokretači i izdavači imaju obaveza prema primarnom pismu srpske jezičke kulture, jer oni ne moraju držati da su im jezik i pismo "u službenoj upotrebi", ali bi bilo logično da narečeni kontinuitet "održavaju" makar naizmeničnom upotrebom primarnog i sekundarnog pisma naše jezičke kulture (što znači da bi treći broj imao biti љtampan opet ćirilicom).

Nikome ko ozbiljno razmišlja o našim (dis)kontinuitetima ne može biti jasno čime su (bili) nadahnuti izdavači ove (više nego) revije, lepo uređene i grafički i inače. Ne verujemo da će zbog latinice biti više njenih potencijalnih čitalaca u Jugoslaviji i izvan nje od onih koji će je odbiti baљ zato što je odštampana pismom bližim mondijalističkom pogledu na svet. Svaka čast mondijalizmu, ali ne treba zaboraviti da u Grčkoj, našoj kulturnoj i civilizacijskoj kolevci (te rodnom mestu triju evropskih i planetarnih pisama), nikome ne pada na pamet da se odrekne svoga unikatnog pisma, sličnog i ćirilici i latinici, pa ipak samosvojnog alfabeta/alfavita. A Grčka je odavno član Evropske unije, u koju se i nama žuri. U redu, i treba da nam se žuri, ali u poricanju našeg kulturnoistorijskog kontinuiteta, toliko puta kidanog,  žurbi nema mesta.

Posle svega što se dogodilo, i što se događa, na Balkanu, u Evropi i svetu, za nas u Odboru za standardizaciju srpskog jezika nema dvoumice u pogledu primarnosti i sekundarnosti, kontinuiteta i diskontinuiteta, bez obzira na to šta smo i sami, u sasvim drukčijem sociolingvističkom kontekstu, mislili i govorili pre leta Gospodnjeg 1991. Imali smo, možda, i razloga misliti da najveći narod u bivšoj SFRJ (pa i u Kraljevini SHS, odnosno Kraljevini Jugoslaviji), radi opšteg dobra, mora ponešto žrtvovati od svoga identiteta i komoditeta. Takvo miљljenje danas bi se pre moglo doživljavati kao naљ (sado)mazohizam ili kao naša pretenzija na tuđe torove, obore i zabrane nego kao trezveno i uravnoteženo rezonovanje u izmenjenom svetu. Da mi, u Odboru, nismo iluzionisti niti zlovoljni i zlonamerni pretendenti, svedoči i činjenica da se nikad ne zalažemo ni za kakvu mržnju prema jezičkonazivnoj složenici, a još manje za netrpeljivost prema sekundarnom pismu naše nacionalne kulture, onome koji smo primili 1918. a sad ga baštinimo kao ostatak bivšega, (politički i državnopravno) potamnelog zajedniљtva.

// Projekat Rastko / Filologija //
[ Promena pisma | Pretraživanje | Mapa Projekta | Kontakt | Pomo亯a> ]