Velibor V. Džomić: Ustaški zločini nad srbskim sveštenicima

Položaj i stradanje srbskog naroda i Srbske pravoslavne crkve u Nezavisnoj državi Hrvatskoj

Do sada je dosta pisano o stradanju pravoslavnog srbskog naroda i njegove Majke Crkve u tzv. Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Objavljeno je dosta dobrih knjiga u kojima je na pravi i istiniti način sagledana ova bolna tema ovovekovne srpske istorije. Mi ćemo ovom prilikom samo hronološki prikazati tok događaja u stradanju srbskog naroda i njegove Majke Crkve u NDH. Taj uvod u štivo o stradanju našega sveštenstva neophodan je kako bi se stekla jasna slika o zajedničkom stradanju srbskog naroda i srbskih sveštenika u "državi" koja je bila stvorena na srpskoj zemlji i srpskoj krvi zahvaljujući tiranskoj nemačkoj okupaciji.

Ustaški plan za ostvarivanje velikohrvatske ideje je efektivno pripreman u periodu između dva svetska rata kako među ustaškom emigracijom tako i među prikrivenim ustašama u bivšoj Kraljevini Jugoslaviji. Ustaški ekstremisti su jedva dočekali obaranje pakta od 25. marta 1941. godine i nemački, aprilski napad na Jugoslaviju. Ti dani su označili i faktički početak stvaranja države kakvu svet do tada nije video i istorija nije zabeležila.

Obaranje pakta između Kraljevine Jugoslavije i Trećeg Rajha nije predstavljalo nikakvo iznenađenje u tadašnjoj Banovini hrvatskoj. Dok je Beograd bio i zbunjen i radostan zbog obaranja pakta sa Nemačkom, ustaše su uveliko radili na ostvarivanju ideje "hrvatske države u kojoj će živeti samo Hrvati". Ustaški ideolozi su, znajući da Srbi polažu svako pravo na dobrom delu teritorije, koju su oni zacrtali u svojim krvavim planovima, i da su Srbi u mnogim krajevima i gradovima predstavljali većinsko stanovništvo, označili i žigosali srbski narod kao "glavnu smetnju za uspostavljanje hrvatskog državno-pravnog poretka". Srbsko pitanje se, po njihovim planovima, imalo rešiti prvenstveno i to bez biranja metoda.

Istoriografi su zabeležili da je život u Zagrebu, odmah posle obaranja pakta sa Nemačkom, postao drugačiji. U Zagrebu su već tih dana "na vratima Srba nađeni cirkulari puni pretnji"1). Vreme od obaranja pakta do proglašenja NDH (10. aprila 1941. g) iskorišćeno je za detaljnu pripremu stvaranja ustaške države. Nemačkim napadom na Jugoslaviju, 6. aprila 1941. godine, ispunjen je glavni preduslov da se krene u krvavi pohod u kome je palo na stotine hiljada srpskih glava.

Ante Pavelić je već 6. aprila 1941. godine preko hrvatskog radija uputio proglas hrvatskim vojnicima u kome je rekao: "Hrvatski vojnici, upotrebite svo svoje oružje za borbu protiv srpskih vojnika i oficira. Mi se već borimo rame uz rame sa našim novim saveznicima, Nemcima i Italijanima"2).

Srbski pravoslavni narod i njegova Pravoslavna Crkva su se već tih dana našli van zakona. Jedini zakon, koji je prema njima primenjivan, bio je zakon totalnog uništenja i zatiranja.

Prema podacima sa poslednjeg popisa bivše Kraljevine Jugoslavije na području koje je zahvatila NDH živelo je oko 5 miliona (Hrvata, Italijana, Mađara itsl.), 1.900.000 pravoslavnih Srba i oko 750.000 muslimana. Iz strukture stanovništva jasno se vidi da su ustaški ideolozi morali da reše "srbsko pitanje" jer "nisu imali hrabrosti da udare i na muslimane, jer ako bi u Bosni pored pravoslavnih Srba izgubili i muslimane, onda bi rimokatolici - Hrvati u Bosni i Hercegovini predstavljali manjinu"3). Zbog toga je jedan od glavnih ustaških ideologa, Mile Budak, često naglašavao da je NDH "država dviju vjera, katoličke i islamske"(to je često naglašavano i u ustaškoj štampi kao, na primer, u listu "Hrvatski narod" broj 143. od 7. jula 1941. godine).

Kvaternik je odmah posle ulaska nemačkih vojnika u Zagreb proglasio osnivanje Nezavisne Države Hrvatske (nemački vojnici su sa cvećem i pesmom dočekani u Zagrebu). Od tada, pa sve do kraja Drugog svetskog rata trajao je sistematski i planski genocid nad srbskim narodom. U tom krvavom vrtlogu našla se i Srbska Pravoslavna Crkva, koja je kroz vekove delila sudbinu svoga naroda.

Držanje Rimokatoličke crkve i njene jerarhije predstavlja posebnu zanimljivosti tragiku toga vremena. Rimokatolička crkva je zdušno podržala stvaranje takve države, a zagrebački nadbiskup Alojzije Stepinac posetio je ustaške vođe i javno pozvao svoje vernike da na svaki način pomognu novu katoličku državu. Novine su u Zagrebu objavljivale "propise po kojima svi pravoslavni srpski stanovnici moraju da napuste grad u roku od dvanaest časova i da će svaki onaj koji se nađe da štiti pravoslavca biti kažnjen na licu mesta"4).

Zagrebački nadbiskup Alojzije Stepinac je od prvih dana zdušno blagoslovio stvaranje "katoličke države", kako ju je on često nazivao.

Ante Pavelić je stigao u Zagreb 13. aprila, a već 14. aprila Stepinac je otišao da ga poseti, čestita mu i blagosilja dolazak.

Progon i ubijanje srbskog naroda posle Pavelićevog dolaska u Zagreb dobija i zakonsku osnovu. Prvih dana postojanja NDH počela su hapšenja, proganjanja i ubijanja Srba u gradovima i njihovo deportovanje u novoosnivane koncentracione logore, koji su s pravom nazvani "tvornicama smrti".

Ante Pavelić je dvanaest dana posle svoga dolaska izdao "Zakonsku odredbu o zabrani ćirilice" (objavljena je u "Narodnim novinama" br. 11 od 25. aprila 1941. g.); 3. juna su ukinute sve srbske škole, odgajališta i sirotišta (objavljeno u istim novinama br. 56 od 21. juna 1941. g.); "Srbima-pravoslavcima naređeno je u Zagrebu, kao i u ostalim gradovima, da nose oko ruke plavu traku na kojoj je imalo da bude slovo "P"(latinicom) jer se ni tom merom nije htelo priznati da u ustaškoj NDH mogu da postoje i žive Srbi. Tako je ovaj znak "P" - pravoslavac - imao da bude srednjevekovni getovski znak za prokazanih 1.885.943 Srbina, koji su imali ili da priđu "vjeri djedova", ili da se uklone iz NDH i to ili emigracijom u Nedićevu Srbiju ili odašiljanjem Bogu na istinu, sa spasenim ili nespasenim dušama"5); zatim, ukidanje naplate 10% patrijaršijskog prireza ("Narodne novine" br. 59 od 25. juna 1941. g.); "u svim naseljima koja su u svom imenu imala pridev "srpski" ili "sremski" stavljen je pridev "hrvatski"6); "oduzeta je sva pokretna i nepokretna imovina SP Crkve u Sremskim Karlovcima u korist NDH"7); "ministar pravosuđa i bogoštovlja je 18. juna 1941. godine izdao naredbu prema kojoj, od osnivanja NDH, naziv "srpsko-pravoslavna vjera" nije u skladu sa novim državnim uređenjem te se naređuje da se ubuduće ima upotrebljavati naziv "grčko-istočna vjera" ("Narodne novine" br. 80 od 19. juna 1941. godine).

Ovakve (i još oštrije) ustaške mere protivu srbskoga naroda potvrđivane su u svim istupima ustaškog poglavnika i njegovih doglavnika i ministara. Evo kako su oni videli rešenje srbskog pitanja u NDH.

Pavelićev doglavnik Mile Budak je na Velikoj skupštini u Gospiću doslovno rekao: "Jedan dio Srba ćemo pobiti, drugi raseliti, a ostale ćemo prevjesti u katoličku vjeru i tako ih pretopiti u Hrvate"8).

Ustaški ministar dr Milovan Žanić je ukazao na nemogućnost nekog kompromisa između katolika i pravoslavnih u istoj državi i rekao: "Ustaše! Da znate: Ja govorim otvoreno: Ova država, ova naša domovina mora biti Hrvatska i ničija više. I zato oni koji su došli ovamo, ti treba i da odu. Događaji kroz stoleća, a osobito ovih dvadeset godina pokazuju, da je tu svaki kompromis isključen. Ovo ima biti zemlja Hrvata i nikoga drugoga i nema te metode, koju mi nećemo kao ustaše upotrebiti, da je načinimo zbilja Hrvatskom i da je očistimo od Srba, koji su nas stotinama godina ugrožavali i koji bi nas ugrozili prvom zgodom. Mi to ne tajimo, to je politika ove države i kad to izvršimo, izvršićemo samo ono što piše u ustaškim načelima"("Novi list" od 3. juna 1941. godine).

Ovakvi ekstremni stavovi, uz evidentno preskakanje istine o Srbima kao autohtonom narodu na tim terenima, ponovljeni su nebrojeno puta sa hrvatskih govornica.

Iskreni ispovednici i tvorci zločinačke ustaške ideologije dobro su znali šta Svetosavska Crkva u svim Srbskim Zemljama i Krajinama znači za pravoslavni srbski narod.

Srbskom narodu je, posle državnog sloma, jedino i najsnažnije uporište ostalo u njegovoj Crkvi, koja je od prvih dana bila izložena ustaškom teroru i progonima. Zauzet je stav da se Svetosavska Crkva potpuno uništi i to tako što će episkopi i sveštenici biti pobijeni ili proterani, a pravoslavni hramovi i manastiri porušeni. Znameniti srbski zagranični pisac i intelektualac dr Marko Marković s pravom tvrdi da ništa "nije moglo izmeniti ustaško ubeđenje da je Srbska Pravoslavna Crkva bila prva ustanova na teritoriji Pavelićeve Hrvatske koju je trebalo iskoreniti i uništiti"9).

Ustaške vođe su za rešenje srbskog pitanja u NDH po trojnom principu (ubijanje=proterivanje=pokrštavanje) imali podršku i "blagoslov" Rimokatoličke crkve i nadbiskupa Stepinca. Katolička crkva i njena jerarhija su, kada su Srbi i njihova Crkva bili u pitanju, u potpunosti odbacili Hristove reči i jevanđelske principe.

Ovde je važno videti vladanje Rimokatoličke crkve u pripremi i pomaganju ustaške ideje u periodu između dva svetska rata. Tako, na primer, "rimokatoličko sveštenstvo u Hrvatskoj, Hercegovini i Dalmaciji često je sazivalo tzv. Euharističke kongrese, koji su, u stvari, imali političke ekstremističke ciljeve (npr. oni koji su držani u Slavonskoj Požegi još 1940. godine pod fiktivnim imenom Marijinog skupa)... Ostali poluvojni ilegalni teroristički pokreti takođe su bili prikriveni crkvenom mantijom"10).

Zagrebački nadbiskup dr Alojzije Stepinac je na Uskrs 1941. godine još jednom objavio formiranje NDH i tom prilikom je u ime Vatikana blagoslovio ustaškog poglavnika Ante Pavelića. Tada je, između ostalog, rekao: "Dok Vas mi srdačno pozdravljamo kao glavu NDH, mi molimo Boga Zvezda da da svoj nebeski blagoslov Vama, vođi našeg naroda". Već 28. aprila 1941. godine Stepinac je napisao "pastoralno pismo" u kome je pozvao svoje sveštenstvo da podržava i brani novu katoličku državu Hrvatsku.

Ustaški poglavnik Ante Pavelić je, znajući koliko mu je važna podrška Vatikana, sa velikom ustaškom delegacijom 18. maja 1941. godine otišao u Rim da bi Tomislavu II, s blagoslovom Vatikana, predao hrvatsku krunu. Papa Pije XII primio je celu delegaciju, a pre toga, dugo je razgovarao sa Pavelićem. Pavelić se tada sreo i sa Benitom Musolinijem.

Niže katoličko sveštenstvo je u potpunosti sledilo stavove svojih poglavara - pape Pija XII i nadbiskupa Stepinca. Mnogi katolički sveštenici su direktno učestvovali u mnogim ustaškim zločinima. Evo nekoliko zabeleženih primera.

Fratar dr Srećko Perić iz samostana Gorica kod Livna, čija je rođena sestra bila udata za Srbina, iz oltara je pozvao na pokolj Srba i rekao: "Braćo Hrvati, idite i koljite sve Srbe, a najpre zakoljite moju sestru koja je udata za Srbina, a onda sve Srbe od reda. Kada ovaj posao završite, dođite k meni u crkvu, gdje ću vas ispovjediti, pa će vam svi gresi biti oprošteni" 11).

Fra Dionizije Juričev je često govorio: "Nemojte misliti što sam ja u svećeničkoj odori, ali da znadete da ja, kada je potrebno, uzmem strojnicu u svoje ruke i tamanim sve do kolijevke, sve ono što je protiv ustaške države i vlasti" 12), a "fra Vjekoslav Šimić je i sam lično svojom rukom ubijao Srbe" 13).

Fra Vjekoslav Filipović je, pored mnogih zločina, izvršio pokolj srbskih đaka u selu Drakulići, a učiteljica je od užasa poludela. Kasnije je promenio ime u Miroslav Majstorović i bio je upravnik zloglasnih ustaških logora u Jasenovcu i Staroj Gradiški (o tome videti u knjizi "Magnum crimen" Viktora Novaka).

Fratar dr Branimir Županić je u selu Ragolje ubio 400 Srba, a monstruoznost zločina katoličkog nižeg sveštenstva išla je čak dotle da su mnogi od njih učestvovali u pokolju srbske dece i nejači. Tako je fratar D. Jurić "propovedao" da "danas više nije greh ubiti dijete od sedam godina u slučaju da se to dijete protivi našem ustaškom poretku"14).

Sumirajući sve te izjave rimokatoličkih sveštenika završićemo napisom udbinskog župnika Mate Moguša u "Novom listu" od 24. jula 1941. godine gde je naglasio: "Do sada smo za katoličku vjeru radili molitvenikom i križom, a sad je došlo vrijeme da radimo puškom i revolverom".

S druge strane, ni ustaške vođe nisu skrivali svoju odanost Rimokatoličkoj crkvi. Prisnost se videla u svim njihovim nastupima i govorima, koje je ustaška štampa obilato objavljivala. Tako, na primer, u "Katoličkom listu" od avgusta 1941. godine u jednom tekstu stoji: "Nosioci hrvatske državne vlasti vjerni su sinovi kako Hrvatske domovine tako i katoličke crkve, a nosioci crkvene vlasti jednako ljube i crkvu i domovinu. Ljubav prema crkvi i domovini ujedinjuje naše svetovne i duhovne poglavare".

I Mile Budak je izjavio nešto slično: "Na našoj odanosti crkvi i katoličkoj vjeri temelji se cijeli naš rad, jer nas je povijest naučila, da kad ovdje ne bismo bili katolici da bi nas davno nestalo"("Katolički tjednik" od 17. avgusta 1941. godine).

Takva "usaglašenost" između rimokatoličke crkve i novostvorene "hrvatske države" predstavljala je uvod u nezapamćeni zločin koji je "u ime Hristovo" počinjen nad pravoslavnim srbskim narodom. Rezultati tog demonskog "zajedništva" i danas su vidljivi u njihovim "zadužbinama" Jasenovcu, Jadovnu, Staroj Gradiški, "Danici", Glini i mnogim drugim krajevima bivše NDH, mnogobrojnim srušenim i spaljenim srbskim crkvama i manastirima i stotinama hiljada raskućenih srbskih domova i ognjišta.

Dr Dušan Kašić piše da su "od prvih dana ove "države" otpočela pojedinačna i masovna hapšenja i ubijanja nedužnih Srba, naročito sveštenika. Pohapšeni su, ili internirani, svi pravoslavni episkopi, a eparhijski organi onemogućeni u svojoj delatnosti jer su i njihovi službenici - sveštenici poubijani ili prognani... Mnogi sveštenici su uhapšeni već od prvih dana, tučeni i mučeni, streljani iz puške, ubijeni nožem i maljem na kućnim pragovima, po logorima, po planinskim klancima i provalijama".

"Najviše su hapšeni pravoslavni sveštenici nad kojima su vrlo često počinjena sadistička zverstva. Po selima su započeta masovna klanja pravoslavnog stanovništva, često obavljana u pravoslavnim crkvama. Neke crkve su bačene dinamitom u vazduh, druge su spaljivane, a one koje su ostale obesčašćivane su i pljačkane"15).

Prema podacima Srbske Pravoslavne Crkve, na području NDH bilo je 2.403.993 Srba, a NDH se prostirala na prostorima osam eparhija Srbske Crkve.

Ustaški cilj je bio jasan - likvidacija srbskih sveštenika i srbskog naroda tako da je najveći broj srbskih sveštenika ubijen odmah po osnivanju NDH. Sačuvan je i jedan dokumenat koji svedoči o organizovanoj hajci na pravoslavne sveštenike. U njemu stoji:

KOTARSKA OBLAST

Prs. br. 121

24. 08. 1941. g.

I R I G

PREDMET; UHIĆENjE PRAVOSLAVNIH POPOVA, KALUĐERA I MONAHA

G. STJEPAN PAP

KAT. PRISTAV

Pozivate se da na osnovu naloga Državnog ravnateljstva za ponovu od 18. kolovoza 1941. g. br. 7891. na području ovog Kotara odmah uhitite sve pravoslavne popove, kao i iz manastira sve kaluđere i monahe, a đake iz manastira odmah odstranite.

Gornje uredovanje imadete sprovesti u smislu uputa u kružnici gornjeg ravnateljstva od 9. kolovoza 1941. g. br. 2446/20/941 a u sporazumu sa okružničkim postajama u Vrdniku i Irigu, a o učinjenom podneti izveštaj.

Trošak gornjeg uredovanja pada na teret Državnog ravnateljstva za ponovu.

(M. P.) Upravitelj Kotara

Samo Bog zna tačan broj i sva imena Srbskih Sveštenomučenika postradalih od ustaša u NDH. Ubijeni su mitropolit sve Bosne Petar Zimonjić, episkop banjalučki Platon Jovanović i episkop gornjokarlovački Sava Trlajić. U Srbiju su proterani, a prethodno uhapšeni i mučeni, mitropolit zagrebački Dositej Vasić, episkop zahumsko-hercegovački Nikolaj Jokanović i episkop zvorničko-tuzlanski dr Nektarije Krulj. Mitropolit Dositej i episkop Nikolaj su od posledica ustaškog mučenja umrli u Srbiji, a vikarni episkop iz Sremskih Karlovaca Valerijan Pribićević je umro van mesta službovanja i na njegovo mesto nije mogao doći drugi episkop, a ustaše su, kao što je napred rečeno, u Sremskim Karlovcima oduzeli svu pokretnu i nepokretnu imovinu Srbske Pravoslavne Crkve. Eparhija pakračka je bila upražnjena, jer se episkop pakrački Miron upokojio neposredno pred početak Drugog svetskog rata.

S obzirom da su sve eparhije Srbske Pravoslavne Crkve bile bez svojih episkopa, koji su pobijeni ili proterani, sveštenici su ostali sa svojim parohijanima.

Broj postradalih sveštenika u NDH nije lako utvrditi. Mnogi autori su se bavili tim pitanjem i došli su do različitih brojki. Tako, na primer, Edmund Paris u svojoj knjizi "Genocide in Sathelite Croatia" navodi da je u NDH ubijeno 160 pravoslavnih sveštenika i tri arhijereja. To je najmanja brojka koja se sreće u domaćoj i stranoj literaturi i u ovom slučaju može služiti kao donja granica. Naš poznati istoričar Veljko Đ. Đurić u svojoj knjizi "Ustaše i Pravoslavlje" naveo je 193 imena Srpskih Sveštenomučenika, koji su postradali u NDH. Mi smo u našim istraživanjima pronašli imena 210 Sveštenomučenika pobijenih u NDH, s tim što smo tu ubrojali i one sveštenike, koji su mučeni u ustaškim logorima, a potom proterani u Nedićevu Srbiju i tu umrli od posledica ustaškog mučenja.

Pre nego što pređemo na imena, biografije i opise stradanja naših Sveštenomučenika postradalih od ustaša, napomenućemo da srbski narod nisu stradao samo od kame i metka u ustaškim logorima i jamama.

U NDH je pokršteno oko 250.000 pravoslavnih Srba. To je podatak koji usvaja Srbska Pravoslavna Crkva, a tu istu brojku navodi i zagrebački nadbiskup Alojzije Stepinac u pismu papi Piju XII u pismu od 18. maja 1943. godine. Pokrštavanje je vršeno nasilno, jer Srbi nisu imali izbora = mogli su ili da budu pokršteni ili da budu ubijeni. Mnogi su, čak, pobijeni posle pokrštavanja.

Ustaške vlasti su donele "Zakon o preobraćenju iz jedne vjere u drugu". Pokrštavanje pravoslavnih Srba je bilo zakonski regulisano, a iza njega su stajale i katolička crkva i katoličko-ustaška država.

Pored pravoslavnog naroda, koji je bio Živa Crkva Božija, stradali su i mnogi pravoslavni hramovi i manastiri, od kojih mnogi ni do danas nisu obnovljeni. Tako, na primer, Avro Manhatan u svojoj knjizi "Catolic Terorr Today" navodi da je u Lici, Baniji i Kordunu 1942. godine porušeno 172 pravoslavne crkve. Na Fruškoj Gori je petnaest pravoslavnih manastira i crkava bilo predato franjevcima, a od 189 crkava Gornjokarlovačke eparhije 175 je bilo spaljeno ili porušeno. Istoričar Veljko Đ. Đurić je naveo 255 porušenih pravoslavnih crkava i manastira, a dr Dinko Davidov u zborniku "Jasenovac" navodi podatak da je u NDH spaljeno i razrušeno preko 450 pravoslavnih crkava i manastira.

Ustaše su, pored toga što su rušili i spaljivali srbske crkve, mnoge od njih pretvorili u svoj magacine, staje, sale, skladišta i mitraljeska gnezda. U Prnjavoru su 10. jula 1941. godine od pravoslavne crkve napravili salu. Sve crkve i manastire su opljačkali pre nego što su ih spalili.

Ustaški progon pravoslavnog naroda Božijeg nije se završio samo na ubijanju, proterivanju, mučenju i maltretiranju već je imao nastavak u formiranju tzv. Hrvatske pravoslavne crkve, koja je trebala da posluži daljoj asimilaciji pravoslavnih Srba.

Ante Pavelić je na saboru održanom 28. februara 1942. godine u Zagrebu rekao "da u pravoslavlje ne dira nitko, ali u Hrvatskoj državi ne može biti Srpske pravoslavne crkve"16). Takav stav je jasno oslikao želju ustaša. Naime, hteli su da totalno unište Srbsku Pravoslavnu Crkvu i njen bogoslužbeni život na tim terenima i da na njeno mesto postave jednu nekanonsku, paracrkvenu organizaciju, koja bi bila pod njihovim direktnim uticajem i uplivom. Ona bi im, s druge strane, pružila opravdanje pred svetom da su temelji ustaške države sasvim drugačiji od onih kakvi su oni u stvarnosti bili.

Ante Pavelić je 3. aprila 1942. godine izdao Zakonsku odredbu o osnivanju autokefalne Hrvatske pravoslavne crkve, koja je objavljena listu "Hrvatski narod" broj 394 u Zagrebu. On je 5. juna 1942. godine, u skladu sa pomenutom zakonskom odredbom, proglasio i Ustav tzv. HPC. Ustav HPC je objavljen u 443-em broju istog lista.

Pavelić je privoleo nekadašnjeg arhiepiskopa jekaterinoslavskog i novomoskovskog Germogena, ruskog emigranta, da se primi dužnosti "poglavara" HPC. Ovaj je to, na žalost, prihvatio i ustoličen je u Zagrebu 7. juna 1942. godine.

"Poglavar HPC" Germogen (pre monašenja Grigorij Ivanovič Maksimov 1861-1945) rođen je u Nogavskom, u kozačkoj porodici. Duhovnu akademiju je završio u Kijevu. Bio je sveštenik u Donskoj eparhiji Ruske Pravoslavne Crkve. U Kraljevinu SHS došao je posle Oktobarske revolucije, a do početka Drugog svetskog rata nalazio se u manastirima Rakovici, Ravanici na Fruškoj Gori, Grgetegu i Hopovu. U emigraciji je bio arhiepiskop jekaterinoslavski i novomoskovski (titularni) i član Svetog Arhijerejskog Sinoda Ruske Zagranične Crkve.

Sveti Arhijerejski Sinod Srbske Pravoslavne Crkve je odmah posle proglašenja odluke o osnivanju tzv. Hrvatske Pravoslavne Crkve, njenog "ustava" i "poglavara" osudio taj nekanonski čin i nekanonski istup arhiepiskopa Germogena. Sveti Arhijerejski Sinod Ruske Zagranične Crkve je odmah po saznanju da se arhiepiskop Germogen primio dužnosti "poglavara HPC" osudio takav čin i arhiepiskopa Germogena stavio pod zabranu sveštenodejstva. Međutim, Germogen se nije obazirao na to. Nastavio je da radi po svome i blisko sarađuje sa ustaškim poglavnikom Ante Pavelićem.

On je 15. avgusta 1944. godine, posle saznanja da je stavljen pod zabranu sveštenodejstva, "hirotonisao" jeromonaha Spiridona Mifku, koga je Pavelić "postavio" za "pravoslavnog episkopa sarajevskog"(o tome se detaljnije može videti u poratnim brojevima "Glasnika SPC"). Germogen je i na taj način svoj kanonski prestup znatno uvećao.

"Hrvatsku pravoslavnu crkvu" nije priznala nijedna pomesna Pravoslavna Crkva u svetu. Ona je, jednostavno, bila ustaška, paracrkvena tvorevina, koja je jedino njima služila, a njeno postojanje u NDH nije se osećalo. Zločini nad pravoslavnim življem nisu prestali, pravoslavni hramovi su i dalje rušeni (pod rukovodstvom Odbora za rušenje pravoslavnih crkava), a srbski narod je i dalje pokrštavan i nasilno prevođen u katoličku veru.

Ovde je važno napomenuti da naspram svetlih i svetih likova naših Sveštenomučenika, koji su postradali od ustaša, a o kojima govorimo u ovoj knjizi, stoje likovi sveštenika - otpadnika od Boga i Njegove Svete Crkve na području NDH. To su bili oni bezverni sveštenici koji su se primili sramne dužnosti i postali "sveštenici" tzv. Hrvatske pravoslavne crkve. Mnogi od njih su još pre početka Drugog svetskog rata bili raščinjeni zbog kanonskih prestupa.

Ovde smo samo ukratko i hronološki pokušali da prikažemo odnos ustaškog režima prema srbskom narodu i Srbskoj Pravoslavnoj Crkvi. O tome je kod nas, hvala Bogu, dosta pisano.

Treba naglasiti da je Svetosavska Crkva majčinski reagovala na vesti o stradanju njene verne dece u NDH. Ona je prihvatala i pomagala hiljade izbeglica, koje su se od ustaške kame sklonili u Majku Srbiju, ali je i apelovala na svetsku javnost da prestane genocid nad Srbima na području osam njenih eparhija u NDH.

Stradanje srbskih pravoslavnih episkopa u NDH >>

// Projekat Rastko / Istorija / Ustaški zločini nad srbskim sveštenicima //
[ Promena pisma | Pretraga | Mapa Projekta | Kontakt | Pomoć ]