LJUBOMIR M. MIHAILOVIĆ

NAGRADA ZA LEPU KNJIŽEVNOST

Mira Sofronijević: Darivali su svome otečestvu, Beograd, 1995.

"Naša lepa književnost posle velikog rata preživljuje krizu, lutanja i neodređenosti. Danas se o svemu piše i sve štampa, tako da mi, obični čitaoci, ne znamo šta bi trebalo čitati a šta ne. Dobre knjige se malo poznaju, a njihovi pisci malo nagrađuju. S toga osnivam fond čiji je cilj nagrađivanje dela lepe književnosti."

Beograd, 13. marta 1922.

g. Ljubomir M. Mihailović
poslanik u penziji

Ovo je deo pisma koje je Ljubomir M. Mihailović, izvanredni poslanik Kraljevine Srbije u penziji, uputio predsedniku Srpske kraljevske akademije nauka i na ovaj način stvorio svoj fond za nagrađivanje knjiga.

Ljubomir M. Mihailović je rođen u Beogradu 14. avgusta 1874. godine u porodici koja je dala više lekara, profesora, inženjera, pravnika, u porodici koja je mogla da ga vaspita u evropskom duhu i razvije u njemu veliku ljubav prema književnosti.

Srednju školu i Pravni fakultet završio je u Beogradu a Lisans prava u Parizu.

Svoje službovanje otpočeo je kao činovnik Srpskog poslanstva u Carigradu a zatim u konzulatima u Skoplju, Solunu i Bitolju. Tako je proveo dvanaest godina u diplomatskoj službi u tzv. Južnoj Srbiji. Potom je do kraja 1914. godine bio otpravnik poslova u Rimu.

Najkritičnije godine Prvog svetskog rata za Srbiju, 1915. i 1916, zatiču ga na mestu poslanika kod kralja Nikole u Crnoj Gori. Sa tog diplomatskog mesta pomagao je mnoge srpske izbeglice koje su se ispred ratnih strahota povlačile preko Cetinja ka saveznicima i sigurnosti. Iz tog perioda ostao je zapamćen autentičan događaj vezan za izbeglice i poslanika Ljubu Mihailovića.

Izbeglice koje su se 1915-1916. zatekle na Cetinju, zahvaljujući intervenciji poslanika Ljube Mihailovića kod crnogorskog kralja Nikole, dobile su kola kojima su se prebacile do Rijeke Crnojevića a odatle brodićem, pa do morske luke San Đovani di Medua, gde su ukrcane na saveznički brod koji ih je preneo do Brindizija. Tu grupu su sačinjavale mahom žene i deca ali su im se priključili i neki članovi srpske vlade.

Kada je došlo do iskrcavanja u Brindiziju, ispostavilo se da su putne isprave majki i dece nosile oznaku "laisser passer", te su odmah mogli da napuste brod i nastave put, dok na ispravama članova vlade te oznake nije bilo. Njih su savezničke vlasti šikanirale, sprečavajući ih izvesno vreme da napuste brod. Na taj način Ljuba Mihailović stavio im je do znanja da im nije mesto uz žene i decu već uz srpsku vojsku.

Nakon okupacije i Crne Gore Ljubomir M. Mihailović je 1917. godine poslat u Vašington, opet kao poslanik Kraljevine Srbije.

Međutim, već sredinom 1918. penzionisan je pošto je odbio da američkoj strani prenese stav srpske vlade o budućem ustrojstvu države. Naime, bio je uveren da treba da ostane Kraljevina Srbija kojoj bi se kasnije, prema želji, priključili i drugi narodi.

Posle završetka svetskog rata i penzionisanja Ljubomir Mihailović je 1925. biran za narodnog poslanika i to kao član Demokratske stranke.

U već pomenutom pismu Srpskoj kraljevskoj akademiji Ljubomir M. Mihailović dalje objašnjava da odmah predaje Srpskoj kraljevskoj akademiji 86.000 din. u obveznicama Državnog investicionog zajma od 1921. godine, s tim da se interes upotrebi svake godine za nagradu najboljeg dela iz lepe književnosti štampanog ćirilicom.

"Ocenjivački odbor za dodelu nagrade činiće tri člana, koje će odrediti Akademija nauka, ali oni ne moraju svi biti članovi Akademije nauka.

Nagrada ne mora biti jedinstvena već se po oceni Odbora može u jednakim delovima dodeliti za dva dela ukoliko Ocenjivački odbor smatra da ta dela podjednako zaslužuju nagradu. Međutim, Odbor ne mora svake godine dodeljivati nagradu ukoliko oceni da u toj godini nije štampano ni jedno delo koje je zaslužuje. Novčana sredstva koja nisu dodeljena priključiće se sredstvima za nagradu sledeće godine".

Zatim Ljuba Mihailović upućuje još jednu molbu Akademiji koja se odnosi na sam naziv nagrade. On kaže da, iako će se nagrada dodeljivati iz Fonda koji nosi njegovo ime, želja mu je da ta nagrada nosi ime kakvog našeg zaslužnog književnika ili samo "Nagrada za lepu književnost", te bi se na taj način izbeglo pominjanje njegovog imena svake godine.

Po predlogu darodavca, Akademija će svake godine raspisivati konkurs za prijem rukopisa ali Ocenjivački odbor može da nagradi i delo koje nije bilo prijavljeno na konkurs ako ga oceni kao najbolje.

Nagrada se dodeljivala svake godine u januaru.

Pravila "Fonda Ljubomira M. Mihailovića za nagradu najboljeg rada iz lepe književnosti štampanog ćirilicom" prihvaćena su na skupštini Akademije 1. januara 1923. godine.

Tako je srpski "poslanik na strani", kako se tada nazivao svaki ambasador, osnovao iz ličnih sredstava "Nagradu za lepu književnost".

Prvi članovi Odbora za Nagradu za lepu književnost bili su Milan Rakić, Veljko Petrović i Marko Car, s tim što je Milana Rakića ubrzo zbog bolesti zamenio Bogdan Popović. Odbor koji je poslednji put odlučivao o dodeli nagrade iz Fonda Ljubomira M. Mihailovića sačinjavali su Veljko Petrović, Marko Car i Dragiša Vasić.

Akademija je iz ovog fonda pored ostalih dela nagradila i sledeća:

Pomerene savesti i Tri pripovetke Veljka Petrovića; Vedre i tamne noći Velizara Živojinovića; Ispod Ozrena i Do poslednjeg daha Stojana V. Živadinovića; Utuljena kandila i Crvene magle Dragiše Vasića; Pripovetke Iva Andrića; Jutrenja i bdenja Milana Kašanina; Borovi i masline Siba Milinčića; Pripovetke i Uzgredni zapisi Grigorija Božovića; Trenuci raspoloženja Danice Marković; Zaljubljenici Milana Kašanina; Seobe Miloša Crnjanskog; Lov na senku Živka Milićevića; Nove pesme i Doziv iz doline Mirka Korolije; Pogled na život i svijet Ante Dukića; Svete tišine Đorđa Glumca; Pad sa građevine Dragiše Vasića; Vita Đanina Mare Đorđević-Malagurske; Kriva Drina Marka Markovića; Studije iz francuske književnosti Ljubomira Petrovića; Mladi kurjak Petra S. Petrovića; Državni neprijatelj br. 3 Vladimira Velmar-Jankovića; Selo Dušana Radića; Stari vidici Trifuna Đukića; Ka pobedi Alekse Đurića; Bez zemlje Petra S. Petrovića i Borci i bjegunci Branka Ćopića.

Kako je kasnije podneo "podruštvljavanje" svoga fonda, teško je reći ako se zna da je Ljubomir M. Mihailović umro u dubokoj starosti 1957. godine.