Sveti Sava: Sabrani spisi

Rukopisi

Sačuvalo se vrlo malo rukopisa sa delima Svetog Save. Sem Karejskog tipika, za čiji se primerak u obliku svitka danas u Hilandaru može to poverovati, nema nijednog Savinog originala ili autografa. Originalna je bila Hilandarska povelja 1198, ali je u prvom svetskom ratu izgubljena.

1. Hilandarska povelja. Original povelje nalazio se do 1896. u Hilandaru, gde se čuva i osnivačka hrisovulja vizantijskog cara Aleksija III Anđela iz 1198. Poklonjena srpskom kralju Aleksandru I Obrenoviću kada i Miroslavljevo jevanđelje, povelja se čuvala u Narodnoj biblioteci u Beogradu, ali je nestala prilikom evakuacije knjiga iz Beograda 1915, i do danas nije pronađena. Sačuvale su se izvesne kopije i originalni fotografski snimak. Dobar faksimil je u D. Avramovića, Sveta Gora sa strane vere, hudožestva i povesnice, Beograd 1848.

2. Karejski tipik. Pergamentni svitak u Hilandaru (signatura AS 132/134) sa potpisom i voštanim pečatom Savinim, mogao bi biti original ovoga važnog dokumenta iz 1199. Poznata su još 4 kasnija prepisa, među kojima je naročito važan pergamentni prepis u Hilandaru iz XVI v. (AS 135/134) i u zbirci rukopisa pod br. 710 iz vremena oko 1825. Zna se i za jedan prepis u Patrijaršijskoj biblioteci u Beogradu (br. ) i u Arhivu SANU br. 51 iz 1620/30. Tekst je uklesan i u kameni nadvratnik Karejske isposnice.

3. Hilandarski tipik. Nije se sačuvao original, već rani prepis u obliku pergamentnog kodeksa u Hilandaru (AS 156), verovatno iz dvadesetih godina XIII veka. Ima još nekoliko prepisa: Mihov u Zborniku s kraja XIV - početka XV v. u Odesi (Univ. bibl. 31); Markov u Zborniku srpskih žitija iz 1370-75 (Nar. biblioteka Srbije Rs 17); Zavalski prepis iz XVII v. (izgubljen); Hilandarski prepis - prerada iz 1788 (Hil. 583); izvod u Hil. 716 iz vremena oko 1816; Hil. 746 iz 1877, možda i u Njemeckom zborniku XV v., o kome za sad nemamo podrobnijih i sigurnijih podataka.

4. Studenički tipik. Veoma pozni prepis u rukopisu Šafarikove zbirke Narodnog muzeja u Pragu, iz 1619 (signatura prema Opisu Vašice-Vajsa 144; IX N 8 (šaf. 10). Pisan u Studeničkoj isposnici. Drugi studenički iz 1760, izgubljen; poznat po nekim opisima i ispisima, bio u posedu Miloša S. Milojevića, ali se tom rukopisu zameo trag već kada je Ćorović spremao svoje kritičko izdanje Savinih spisa.

5. Žitije svetog Simeona. Kao i Studenički tipik u istom, studeničkom zborniku iz 1619, danas u Šafarikovoj zbirci u Pragu.

6. Služba svetom Simeonu. Najstariji rukopis, na pergamentu, Minej praznični iz sredine XIII veka, srpski, koji se sada nalazi u Arhivu SANU 361. U Sofiji su još dva važnija prepisa, u minejima NBKM 141 iz 1607/08, i CIAM 89 iz XVII v.

7. Pismo Spiridonu. Nalazilo se u otačniku Velike Remete iz XV veka. Danas se tom rukopisu izgubio trag, nema ga više ni u Velikoj Remeti ni u Grgetegu; tekst je sačuvan u izd. Daničića u Starinama 4 (1872) 230-231.

8. Uputstvo za čitanje psaltira. Rukopis SANU 51 iz 1620/30, ali i u ruskim rukopisima, odakle i u štampane psaltire (npr. Sin. 406 iz XV v., 431 iz XVI v. GIM).