 |
Kodovi slovenskih kultura
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2003 |
|
|
|
|
Časopis Kodovi slovenskih kultura posvećen je duhovnoj, pre svega narodnoj
kulturi slovenskih naroda. Međunarodna redakcija godišnjaka podstiče interdisciplinarni
pristup u usmerenost istraživanja u oblasti folkloristike, etnolingvistike
i etnosemiotike, antropologije, kao i etimologije, balkanistike i indoevropeistike.
Tekstovi se štampaju na RUSKOM i SRPSKOM JEZIKU. Časopis počev od 1996.
godine izlazi jednom godišnje, a svaki broj je posvećen unapred određenoj
temi – do sada su objavljene sveske o biljkama, hrani i piću, svadbi i
delovima tela. Svaka sveska sadrži i rezimee tekstova na engleskom, izabranu
tematsku bibliografiju, i registar.
Prva sveska časopisa bila je posvećena biljkama u narodnim kulturama
slovenskih naroda. Tatjana Agapkina na primeru jasike predlaže
nacrt za sistematsku deskripciju biljaka u tradicionalnoj kulturi Slovena.
Aleksandar Loma pokušava da na osnovu etimologije naziva za crnu
topolu i njenih tehnoloških svojstava razotkrije nekadašnji kultno-mitološki
značaj ovog drveta ne samo na slovenskom, nego i na paleobalkanskom i
indoevropskom planu. Mirjam Mencej, polazeći od slovenačke predstave
o vrbi koja odvaja ovaj svet od onog, dolazi do opšteslovenske mitologeme
o ovom drvetu kao osi sveta. Andrej Moroz razmatra simboliku drveta
i ploda jabuke u srpskim kraljičkim obrednim pesmama kroz poređenje sa
ruskim svadbenim folklorom. Sledeća dva rada bave se plodovima kao što
su bob, pasulj, grašak, luk, kupus, orasi, grožđe i dr.: Ana Plotnikova
ih analizira u simbolici rođenja i smrti, a Biljana Sikimić bavi
se erotskim konotacijama njihovim imena u narodnim zagonetkama. Dejan
Ajdačić obrađuje motiv čudesnog drveta u narodnim pesmama balkanskih
Slovena u njegovom paganski, a zatim hristijanizovanom vidu. Ana Radin
svojim prilogom o biljkama u zaštiti od vampira baca svetlo na jedan specijalizovan
funkcionalni aspekt fitonimskog koda (glog, drača, kleka, češljika,
rogoz, broć). Marta Bjeletić istražuje veze između fitonimije
i rodbinske terminologije u oba smera: kao nazive biljaka po srodnicima,
ali i kao nevestino oslovljavanje muževljeve rodbine imenima izvedenim
od fitonima. Ljubinko Radenković daje sumarni pregled biljaka kao
simboličkih elemenata slovenske kosmologije.
Ispitivanje slovenskih kultura koje smo želeli da podstaknemo usmeravanjem
pažnje na kodove kao složene sisteme znakova u drugoj svesci časopisa
usmerena su na predstave slovenskih naroda o hrani i piću. Ana Plotnikova
je ukazala na tipove i simboliku naziva obrednih hlebova u kalendaru balkanskih
Slovena — po praznicima (badnjak, badnik, božićnjak, vasilica, velikdenski
kolak, i dr.), po motivima (veselica, bogatica, česnica, radosnik,
kićenjak), po sferi života (ovčarnik, košara, oračica, govedarica).
Marina Valjencova je pažnju posvetila semantici kaše u obredima
vezanim za rođenje, krštenje, pogrebi, pomene, u kalendarskim obredima,
narodnoj medicini — kaša označava plodnost, bogatstvo i sitost. U radu
Irine Sedakove razmatraju se simbolička značenja slovenskih verovanja
o hranu i piću trudnica i obredna pravila njihove ishrane kojima se obezbeđuju
poželjne i i sprečavaju nepoželjne osobine deteta. O Svetom pričešću u
srpskim epskim pesmama, verovanjima i obredima piše Tatomir Vukanović.
Ljupčo Risteski je predstavio zapise iz Arhiva Instituta za staroslovensku
kulturu u Prilepu o narodnim verovanjima o ishrani mitskih bića i obrednom
nuđenju jela demonima, svecima, mitskim zaštitnicima i precima. Tatjana
Agapkina definiše "kulinarski kod" i predstavlja promene odnosa prema
hrani u prolećnom obrednom ciklusu: posle Maslenice (mesna, mrsna, maslena,
šarena, sirna nedelja) sa izobilnim i raznovrsnim obedima, slede Post
— vreme uništavanja i izbegavanja "zabranjene" hrane, i — Uskrs, ponovni
povratak masnoj hrani, uz pripremanje uskršnjeih jaja i obrednih hlebova
koji simbolizuju obnavljanje životnih aktivnosti. Vitalij i Tatjana
Zajkovski uvode pojam nourriture
de passage, i na etnografskoj
građi balkanskih i istočnih Slovena, te antičkih i savremenih Grka razmatraju
verovanja, obrede i simboliku pihtija, pečenja, meda, masla, ribe i hleba
kao hrane sa prelaznim funkcijama u prelaznim obredima. Grupa radova koja
sledi, posvećena je hrani u folklornim tekstovima. Monika Kropej
je ukazala na tipove hrane u slovenačkim narodnim bajkama i pripovetkama
iz Štrekeljeve zaostavštine i uspostavila odnose između folklorne i etnografske
građe. Mirjana Detelić polazi od stanovišta da bajka kao žanr modeluje
posredstvom književnih kodova dominantni kod realija, u bajkama demonološki
kod, i na primerima ruskih i srpskih bajki pokazuje kodiranje mesa i kostiju
u motivima pečene dece, kanibalizma, valjanja po kostima. Biljana Sikimić
piše o "maci" kradljivici mleka i mlečnih proizvoda u južnoslovenskim
obrednim i magijskim tekstovima i tekstovima dečijeg slovenskog folklora
i predlaže rekonstrukciju nekih zajedničkih folklornih formula. Ana
Radin se bavi darivanjem hrane demonima i navodi primere nuđenja antihrane
u basmama i rugalicama. Dejan Ajdačić je ukazao na neke književne
tekstove slovenskih pisaca 19. veka u kojima demoni folklornog porekla
jedu ljudsku hranu, oneobičenu ljudsku hranu, nečistu hranu i samo ljudsko
meso ili krv. U novom tumačenju etnonima Venedi (Drvojedi), Budini (oni
koji jedu šišarke) Aleksandar Loma je izneo pretpostavku da su
skitsko-sarmatski Iranci tako, na podrugljiv način, nazivali Slovene još
u doba Herodota. Ovaj zbornik zaključuju dva rada posvećena pićima. Jasna
Vlajić predstavlja srpsku i hrvatsku građu o olovini, starinskom i
zaboravljenom piću Slovena nalik pivu i posmatra ga u okviru formule zasnovane
na parnim sinonimima. Andrej Toporkov je naveo zapise brojnih putnika,
diplomata i istoričara koji potvrđuju starinu ruskog pijenja alkoholnih
pića naiskap i ukazao na obredne osnove pijanstva.
U trećoj svesci godišnjaka Kodovi
slovenskih kultura pažnju smo usmerili ka kodovima svadbe kod slovenskih
naroda i svadbenom kodu sekundarno preobraženom u drugim segmentima narodne
kultura Slovena — karnevalskoj svadbi, obredima godišnjeg ciklusa, obredima
uz rođenje i krštenje, pogrebu, igrama, u folklornim tekstovima i dr.
Radost Ivanova posmatra bugarsku
svadbu kao sistem znakova i određuje svojstva važnih obrednih lica (kum
i starojko), obrednih predmeta (svadbeni hlebovi, svadbeno drvce i barjak
i njihovo pripremanje). Vreme svadbe autorka sagledava u preseku životnog
ritma čoveka i ritma prirode, a prostorni opseg svadbe određuje kretanjem
svatova od mladoženjinog doma do mladinog doma i natrag. Na poljskoj etnografskoj
i folklornoj građi Jan Adamovski istražuje prostor i putanju kretanja
svatova sa posebnim akcentom na punktovima u kojima se svatovi zadržavaju
— oba doma, crkva i krčma. Sa etnolingvističkog aspekta Ana Plotnikova
se bavi različitim lokalnim narodnim nazivima nakonjčeta, deteta
koje se daje nevesti kako bi rađala decu kod balkanskih Slovena. Iznete
su pretpostavke o simboličkim paralelama hleb : dete, žena : konj,
breme : dete. Dva naredna rada čine celinu o ulozi ptice u svadbi
na osnovu folklorne i etnografske građi južnih i istočnih Slovena i Grka.
O predstavama neveste kao ptice (najčešće kokoške koja se daruje, nosi
i jede), ornitonimski motivisanim nazivima nevestinske kape i vez neveste-kokoške
(ptice) sa svetom mrtvih govori rad Tatjane Zajkovski. U
nastavku, Vitalij Zajkovski piše o funkciji ptica (kokoška, patki)
kao ritualne hrane u svadbenim obredima, a potom samu kokošku vezuje za
erotska značenja nevinosti i plodnosti, a čin otkidanja kokošjih nogu
za razdevičenje.
Tatjana Agapkina analizira predsvadbene
i postsvadbene rituale kao svadbeni podsistem u slovenskom kalendaru.
U taj kontekst uključena su devojačka gatanja o suđeniku, prihvatanje
devojaka u zajednicu polno zrelih, prolećni praznici kao ritualizovane
forme upoznavanja mladih i prilike u kojima je slobodnije ponašanje dozvoljeno.
Prilog Elene Uzinjove razmatra sekundarnu ritualizaciju svadbenih
predmeta (prsten, nevestinski venac, svadbene sveće, venčano odelo, delovi
svadbenog barjaka) u obredima uz porođaj, pogrebu, gatanjima, narodnoj
medicini, stočarskim i kalendarskim obredima. Račko Popov ukazuje
na tip karnevalske svadbe nazvane jalova, momačka, vartolomejeva svadba,
koja se na Todorovdan u centralno-severnoj Bugarskoj izvodi za prestarele
momke i devojke. Ovaj tip karnevalske svadbe zabeležen je u krajevima
u kojima su kukerske povorke danas pojednostavljene, a sama momačka
svadba po autoru je novija pojava. Irina Sedakova ukazuje na
verovanja, folklorne tekstove (blagoslove, izraze i dr) i obrede uz rođenje
i krštenje deteta u svetlosti predstava o svadbi i odnosu prema muškom/ženskom
polu deteta, kao i u magijama za blagovremen, sretan i plodan brak novorođenčeta.
Poređenje ukrajinskog pogreba neoženjenih momaka i neudatih devojaka sa
elementima svadbenog obreda (svadbeno odelo, venac, raspletena devojačka
kosa, svadbeno drvce, karavaj, barjak, svadbeni darovi) sa odgovarajućim
srpskim obredom predmet je rada Oksane Mikitenko, dok Danica
Đokić donosi građu o elementima svadbenog obreda u pogrebnim obredima
južnih Slovena, sa posebnim naglaskom na običaje Vlaha u istočnoj Srbiji.
Radovi koji slede polaze od slovenske
folklorne građe. Ljubinko Radenković razmatra strukturu južnoslovenskih
predanja o čoveku kao učesniku demonske svadbe (susret, otkrivanje, potvrda).
O okviru mitološkog kompleksa demonske svadbe posebno se ukazuje na transformaciju
posude-buklije u zoomorfnog demona koji čoveku uzima dušu. Na osnovu južnoslovenskog
svadbenog folklornog teksta o neukoj mladi Biljana Sikimić predlaže
rekonstrukciju slovenskog svadbenog obreda čiji predmetni kod su mogli
da čine razboj i tikva, a lokus bunjište. Zoja Karanović analizira
ritualnu osnovu ključnih motiva u srpskoj baladi Ženidba Laza Radanovića
(majčin blagoslov, svadbena košulja, magijsko ušivanje otrovnih biljaka).
Polazeći od srpskohrvatskih epskih pesama o ženidbi sa preprekama Aleksandar
Loma borbu sa demonskim otmičarem neveste sagledava u komparativnoj
indoevropskoj perspektivi. Odnosu pohvalnih, tužbenih, oproštajnih, pokudnih
južnoslovenskih svadbenih pesama, kao apelativnih poetskih žanrova prema
predmetnim i pojavnim kodovima, pažnju posvećuje Dejan Ajdačić,
te ispitujući njihovu svedenost ili razvijenost unutar pojedinih žanrova
pokušava da dođe do činilaca koji određuju odnos koda i žanra.
Delovi tela u narodnim kulturama Slovena
bili su podsticajna tema za saradnike četvrte sveske časopisa Kodovi
slovenskih kultura. U izloženim radovima narodna anatomija i fiziologija
se pokazuju kroz analizu naziva delova ljudskog, životinjskog ili tela
demona, kroz verovanja, magijske postupke vezane za telo. Kako su telo
i njegovi delovi na složen način isprepleteni sa slikom sveta, razmena
telesnih i netelesnih predstava u jeziku i kulturi je dvosmerna, od najstarijih
vremena do danas. Iako su autori svoju pažnju usmerili na različite sinhrone
ili dijahrone aspekte okvirne teme, kroz radove se posebno otkriva večna
preokupacija zdravljem i plodnošću.
Pojavu i značenje delova tela u ruskim
bajanjima sistematizovao je i ispitao Aleksej Judin. Srpskohrvatska
zdravica, u radu Tanje Petrović je razmotrena kroz upotrebu ljudskih
i životinjskih delova tela u magijskom prizivanju plodnosti i berićeta,
te kletvenim slikama umanjenog, slabog, mršavog, zgrčenog, sputanog i
mekanog tela. Marta Bjeletić grupiše nazive delova tela u narodnom
označavanju srodstva na tri grupe: 1) kost, meso, put, krv — simbolizuju
životnu snagu i vitalnost, 2) trbuh, pupak, srce su u vezi sa trudnoćom
i potomstvom, 3) trup, žila, zglob, seme koleno su lekseme koje
imaju anatomsko, botaničko i „rodbinsko" značenje. Posebno su izdvojene
lekseme koleno i pojas. Na građi savremenog poljskog jezika,
Dorota Filar nabraja uobičajene osobenosti pojedinih delova tela,
a potom tumači iskaze u kojima su neanatomske kategorije (fizički prostor,
vreme, intelektualni, etički i estetski pojmovi) predstavljene korišćenjem
naziva delova tela.
U svom prilogu poznavanju narodne antropologije,
Tatjana Agapkina je osvetlila magijske i kalendarsko-ritualne radnje
sa vodom (kupanje, polivanje, prskanje, valjanje u rosi i dr.)
kojima se obezbeđuje zdravlje. Drugi deo njenog teksta govori o htonskim
i svadbeno-erotskim postupcima i verovanjima vezanim za noge, a treći
— o vezivanju (zatvaranju) usta. Malgožata Daviđak je svoj rad
posvetila sagledavanju glave u poljskim frazeologizmima. Na osnovu ruskih
poslovica o koži Ilja Utehin ukazuje na njen status u predstavi
tela i mesto u iskazima o psihološkim stanjima, osećanjima i metonimijskim
iskazima o čoveku i njegovoj sudbini. Otkrivanje princezinih belega u
slovenskim i grčkim bajkama Vitalij i Tatjana Zajkovski dovode
u vezu sa narodnim obredima: pokrivanjem devojke kada dostigne polnu zrelost,
„zagledanjem neveste", probnim brakom, obnaživanjem pred svinjskim pastirom-žrecom
kao ritualnim brakom sa pretkom/božanstvom ili demonom. Svojom studijom
u južnoslovenskom nazivu za muški ud, u kojem su dosad videli banalnu
metaforu iz slenga, Aleksandar Loma otvara neočekivane uvide u
jezičku i kulturnu prošlost. Elena Uzenjova je pažnju posvetila
proveri devičanstva u bugarskom svadbenom obredu i ukazala na akcionalne,
predmetne i telesne aspekte utvrđivanja časnosti ili nečasnosti neveste.
Ana Plotnikova piše o nazivima košuljice i posteljice (placente)
novorođenog deteta kod južnih Slovena uz podatke o arealnoj rasprostranjenosti
ovih naziva, magijskim postupcima sa košuljicom i posteljicom i verovanjima
o deci rođenoj na neobičan način. Dagmar Burkhart piše o parodijskim
predstavama zadnjice u nekim zapadnoevropskim delima, ruskim štampanim
slikama (lubok), futurističkoj pesmi „Spomenik" Hlebnikova i tekstovima
savremenog ruskog pripovedača Vladimira Sorokina. Simboliku vučjih usta
u srpskim i hrvatskim običajima, verovanjima i folklornim tekstovima Piter
Plas posmatra kroz „kontinuume" žensko — muško, gornje — donje, produktivno
— destruktivno, domaće —divlje i pokazuje različita značenja vučjeg zeva:
destruktivan, magijsko zaštitni i isceliteljski, i produktivan. Polazeći
od Čajkanovićeve studije o Svetom Savi, Mirjam Mencej šepavost
vuka u legendama o vučjem pastiru kod južnih Slovena dovodi u vezu sa
drugim slovenskim mitologijama i savremenim rekonstrukcijama slovenskog
panteona. Ljubinko Radenković pokušava da utvrdi opšta merila na
kojima se zasnivaju razlike u izgledu čoveka i mitoloških bića i navodi
opozicije: stalno/promenljivo, antropomorfno/zoomorfno, srednje/veliko-malo,
celovito/necelovito, kratko/izduženo, jednoglavo/višeglavo, simetrično/asimetrično,
govor/odsustvo govora, sposobnost vida/slepost, dvojno/jedno. Čitajući
dela istočnoslovenskih i južnoslovenskih književnosti 19. veka, Dejan
Ajdačić ukazuje na životinjske delove u izgledu demona, izdvaja pojave
životinja kao pratilaca nečiste sile i motive pretvaranja demona u životinje.
Peta sveska časopisa posvećena je zemljoradnji u kulturi slovenskih naroda
- vidovima agrarnog koda i pojavi drugih kodova u narodnim predstavama
ratara i povrtara.
U radu Ljubov Kurkine, neobrađena, neiskrčena zemlja se sagledava
kao stanište nečistih sila nasuprot obrađenoj, iskrčenoj, od ljudi osvojenoj
zemlji. Autorka rekonstruiše pogled na svet drevnog zemljoradnika, i ime
slovenskog boga Velesa povezuje sa nazivima od ratara korišćenog, pa odbačenog
zemljišta. Nikos Čausidis je pažnju posvetio slikama na predmetima
narodne kulture i osvetlio kako se simbolika plodnosti rombičnih slika
dvosmerno prenosi sa njive na ženu, i sa žene na njivu. Ritualno oranje
(najčešće izvođeno u vreme pre početka prolećnih zemljoradničkih radova),
nazivi ovog obreda, vreme njegovog izvođenja, karakteristične radnje i
njihov smisao, razmotreni su u prilogu Marine Valjencove. Donat
Njevjadomski, koristeći poljsku etnografsku i folklornu građu, ispituje
raznovrsnu simboliku zrna u ciklusima rađanja i umiranja. Obredno obilaženje
žitnih polja i radnje koje se tom prilikom izvode radi podsticanja rasta
i plodnosti žita, predstavljeni su i analizirani u radu Tatjane Agapkine.
Mladin srp i postupak zasejavanja žitnim zrnom u svadbi i poslesvadbenim
obredima, analizirala je Vanja Nikolova sa stanovišta simbola polodnosti
i na osnovu veza dva obredna kompleksa predložila rekonstrukciju jednog
dela zemljoradničkog koda. Na građi savremenih zapisa oko rusko-ukrajinske
i belorusko-ruske granice, Olga Pašina istražuje uzajamne uticaje
žetve i svadbe kroz parove: muško - žensko, ozimo - jaro, stari - mladi,
priroda - čovek i ispituje antropomorfizujuće kodiranje u žetvi. Aspektima
pojave pšenice, setve i žetve u zdravicama bavi se Tanja Petrović
koristeći srpskohrvatske i druge južnoslovenske tekstove. Elena Uzenjova
i Valerija Usačova pokazuju produktivne, zaštitne i čistilačke
funkcije brašna u običajima životnog i godišnjeg ciklusa u verovanjima
Slovena. O svecima-zemljoradnicima u ukrajinskim božićnim pesmama piše
Aleksej Judin. Dejan Ajdačić poredi vremenski nepomične
praznike narodnog hrišćanskog kalendara sa kalendarom ratara koji je uslovljen
prirodnim okolnostima gajenja žitnih kultura. Andrej Moroz navodi
i sistematizuje narodna verovanja i običaje vezane za gajenje povrća.
Ovogodišnju svesku časopisa zatvara rad Aleksandra Lome, koji dosadašnje
tumačenje toponima Divčibare nadgrađuje etimološko-folklorističkom
rekonstrukcijom, u kojoj se ovo ime povezuje sa obredom bacanja lutaka-devojaka
u vode, radi zaštite od grada.
6, 2001 Boje
 Šesta
sveska časopisa Kodovi slovenskih kultura objavljuje tekstove
o bojama u narodnoj kulturi slovenskih naroda. (Vidi izabranu
bibliografiju o bojama...)
Polazeći od saznanja kognitivne lingvistike, Milka Ivić piše
o metaforičkim ekstenzijama naziva za boje i metaforičkim preznačenjima
zelene i crvene boje. Ljudmila Popović ispituje mehanizme
prototipskog i stereotipskog konceptualizovanja boja u jeziku na primerima
iz folklora i psiholingvistističkih asocijativnih eksperimenata, posebnu
pažnju poklanjajući opoziciji sjajan – bez sjaja. Snežana Petrović
osvetljava semantiku prideva otvoren (i zatvoren) kao
oznaku za svetlu i tamnu nijansu boja u srpskom, makedonskom i bugarskom
jeziku pokazujući da su oni nastali kao semantički kalk prema turskom
acık. Ulogu boja u sazdavanju simboličkih predstava i imenovanje
cveća, metaforičke nazive cveća i njihove veze sa etiološkim predanjima
istražuje Valerija Kolosova. Irina Sedakova
se bavi pojavom boja u ritualima, verovanjima i predstavama vezanim za
rađanje i funkcije boja u podsticanju životnih sila novorođenčeta, njegovoj
zaštiti i zaštiti majke, kao i dobrobitnim uticajem posredstvom simbolike
boja na začeće, trudnoću i porođaj. U kontekstu balkanskih i azijskih
jezika i kultura, Gabrijela Šubert govori o ulozi boja
u simboličkom obeležavanju prostora i različitim semiotičkim strategijama
u označavanju geografskih i etničkih odlika. Olga Belova ispituje
kolorističke crte tuđeg u narodnim predstavama Slovena – koloristička
obeležja mitskih bića, protivnika, maski, kao i pojave boja u gatanjima
i proricanjima. Ulozi boja u ruskim bajanjima posvetila je svoju pažnju
Nadežda Guljtajeva. Marta Bjeletić predstavlja
bele pčele kao rodbinski naziv potomaka treće ili još daljih generacija,
kao pčelarski termin (kad rojev roj da roj), kao frazeologizam za izobilje,
te kao apokrifni motiv i daje okvire za moguća tumačenja. Veronika
Jarmak i Vladimir Ponomarenko razmatraju nazive
sive boje u istočnoslovenskim jezicima sa etimološkog aspekta, uključujući
i etimološke korelate sa drukčijom semantikom, te ukazuju na semantičke
osobenosti razvoja ovih naziva. Isti autori bave se poreklom naziva srebra,
pokazujući kako su oni asimilovani u slovenskim jezicima. O semiotici
zelene boje u narodnoj kulturi slovenskih naroda piše Valerija
Usačeva. Polazeći od zapisa o Crnobogu i Crnoglavu baltičkih
Slovena, Aleksandar Loma u istraživanju balkanskih i
indoevropskih mitologija crnu boju ne tumači kao oznaku htonskog, već
kao oznaku bogova kojima su prinošene krvne žrtve.
7, 2003 - Deca
 Sedma
sveska godišnjaka “Kodovi slovenskih kultura” posvećena je deci u narodnoj
kulturi slovenskih naroda.
Ana Plotnikova razmatra strukturu, terminologiju i
semantiku obrednog praznovanja rađanja deteta ukazujući na njihovu geografsku
rasprostranjenost i arealne specifičnosti ovog praznika kod južnih Slovena
(krstike, križma; babine; povojnica; molitvi, kadene). Valentina
Vaseva uporedno analizira cikluse plodnosti i rađanja žitarica,
sitnih i krupnih domaćih životinja i ljudi u narodnim predstavama Bugara.
Svetlana Tolstaja predstavlja i tumači magijske načine
zaštite novorođenčadi od smrti u predstavama slovenskih naroda - pri pogrebu,
posle smrti i pogreba deteta, kad žena zatrudni, na porođaju posle porođaja.
Akcionalni, verbalni, predmetni postupci magijske zaštite se posmatraju
kao sistem koji obuhvata umivanje deteta, hranjenje, odevanje, amulete,
provlačenje, simboličku prodaju, “bacanje” – ostavljanje deteta, nalaženje
(nahoče), magijski postupci pri kumstvu i krštenju. Iz etnografskih
i lingvističkih izvora Piter Plas navodi muška i (ređe)
ženska “vučja imena” na srpskohrvatskom jezičkom području i objašnjava
njihovu motivaciju zaštitnom funkcijom, te daje onomastičke (antroponimijske)
paralele iz drugih jezika i tradicija. Nazivi i motivacija naziva duša
mrtve nekrštene dece, narodna verovanja o izgledu, nastanku i “postupcima”
pobačene, mrtvorođene, ubijene ili prerano preminule dece predmet su studije
Ivane Polonijo i Luke Šeša. Ljubinko
Radenković navodi slovenska verovanja o krađi ljudskog, nekrštenog
deteta kao kazni za nepažljivu porodilju od strane nečistih sila i prema
njihovoj geografskoj rasprostranjenosti sugeriše da su takve predstave
primljene od Germana. Dušan Ratica razmatra mesto deteta
u slovačkoj seoskoj porodici prve polovine 20. veka i pokazuje načine
vaspitanja dece i njihovog uključivanja sa odgovarajućim polnim ulogama
u proces rada i zajednicu odraslih. Osećanje etničke pripadnosti i međuetničke
odnose i uticaje međuslovenskih i slovensko-neslovenskih naroda u tradicionalnim
dečjim igrama Vojvodine od druge polovine XIX do kraja XX veka osvetljava
Vesna Marjanović. Poetičke osobenosti i mitsko-poetske
predstave u tužbalicama za decom analizira Oksana Mikitenko
i ukazuje na etno-regionalne crte ukrajinskih plačeva i tradicije balkanskih
Slovena. Katalog motiva deteta u usmenim pesmama antologijske zbirke Hrvatske
narodne pjesme (10 knjiga, od 1896 do 1942 godine) u izdanju Matice
Hrvatske sastavili su Luka Šešo i Ivana Polonijo.
Na osnovu ličnih intervjua u Moskvi i Petrogradu, Jekaterina Belousova
se bavi savremenim gradskim predstavama o rađanju dece u vodi, tradicionalnim
i savremenim elementima verovanja o “vodenoj deci”.
8, 2003 - Ptice
Tema osme sveske časopisa “Kodovi slovenskih kultura” 8/2003 biće –
ptice.
Bibliografija o pticama u narodnoj kulturi
Slovena – prva verzija
|
1,
1996 – Biljke
2,
1997 – Hrana i piće
3,
1998 – Svadba
4,
1999 – Delovi tela
5,
2000 – Zemljoradnja