Rečnik dramske režije kao Imenik osnovnih pojmova dramske režije, nastao na temelju bogate građe Ankete "Scene" o fenomenu režije od 1977 do 1982 (Scena, časopis za pozorišnu umetnost, Sterijino pozorje, Novi Sad, 1977-1982. Ovde se objavljuje izbor iz Ankete, kao deo mojih pozorišnih istraživanja fenomena režije. Napomena: R. L.), u kojoj je sudelovalo 14 uglednih reditelja, različitih generacija, s jugoslovenskog pozorišnog prostora: Mata Milošević, dr Hugo Klajn, Dimitar Kjostarov, Slavko Jan, Dimitrije Đurković, Miroslav Belović, Georgij Paro, Božidar Violić, Jovan Putnik, Mile Korun, Branko Pleša, Boro Drašković, Dejan Mijač i Kosta Spaić (po redu objavljivanja u "Sceni").

Anketirani su pismeno ili usmeno odgovarali na brojna pitanja opšteg, posebnog i pojedinačnog karaktera o dramskoj režiji. Veliki broj pitanja, posebno teorijskog i istorijskog karaktera, ostao je bez odgovora. Anketirani reditelji najradije su odgovarali na pitanja o svom iskustvu u procesima režije (za stolom, na čitaćim probama, u prostoru, na mizanscenskim probama, kao i o rediteljsko-glumačkoj saradnji), kao i svom odnosu prema dramskom tekstu i njegovoj scenskoj realizaciji.

S ciljem da Anketu učinim preglednom i funkcionalnom odlučio sam se za formu Rečnika, koji će čitaocu omogućiti da u obilju izjava i stavova reditelja o režiji brzo i jednostavno, pronađe tražene odrednice.

Obimnu građu o osnovnim pojmovima pozorišne režije, u iskazima reditelja o režiji, sistematizovao u devet tematskih celina, mada sam svestan da se pitanja, kao i odgovori, pretapaju, dodiruju - kao što se, inače, osnovni problemi režije teorijski, praktično ili propedeutički prožimaju, pa je teško utvrditi njihove granice. Nadam se da će čitalac, ne samo stručni i posvećeni teatrolog, već i ljubitelj pozorišta moći uspešno da savlađuje bogata značenja dramske režije, i da uspostavi referencijalni odnos između Rečnika dramske režije i studije Jugoslovenska dramska režije - teorija i istorija, praksa, propedeutika.

Devet tematskih celina čine građu Rečnika dramske režije:

I Fenomen dramske režije

Fenomen režije, Poreklo režije, Pojam reditelj i režija, Definicija režije, Zadatak reditelja, Suština režije, Režija u svakidašnjem životu, Opredeljenje za režiju, Položaj reditelja.

II Procesi dramske režije

Priprema režije, Izbor režije, Rediteljsko čitanje, Prvi utisci, Režija dramskog teksta, Procesi režije, Tehnika režije, Rediteljski rukopis, Rediteljski teatar, Doprinos režije savremenoj drami, Rediteljska koncepcija, Rediteljski metod, Rediteljska poruka, Osnovna ideja predstave, Režija i dramaturgija, Reditelj sopstveni dramaturg.

III Rediteljsko-glumačka saradnja

Podela uloga, Režija i gluma, Pripremanje glumca, Rediteljska eksplikacija, Čitaće probe, Uvođenje glumca u ulogu, Režija i dikcija, Mizanscen, Režija masovki, Režija akcionih grupa, Korežija, Kolektivna režija, Kompozicija predstave.

IV Aspekti dramske režije

Estetika režije, Etika režije, Rediteljska logika, Režija i vreme, Režija i muzika, Intermedijalna režija, Eksperimentalna režija, Integralna režija, Režija i san, Režija i psihologija, Režija i psihoanaliza, Režija i igra, Režija i scenografija, Režija i kostimografija, Umetnički saradnici režije, Režija i scenska tehnika, Režija i organizacija, Reditelj - upravnik pozorišta, Režija i publika, Režija i kritika, Režija kao društvena delatnost, Režija i politika.

V Rediteljske ličnosti i pojave

Stanislavski, Pariski kartel reditelja, Rakitin, Isailović, Gavella, Gavella i Stupica, Stupica, Milošević, Tanhofer, Klajn, Afrić, Jan kao pedagog režije, Rakitin - Hanauska - Šuvaković, Putnikov sistem režije, Zagrebački kartel reditelja, Novosadska pozorišna režija, Stil novosadske pozorišne režije, Belovićevi dramski pedagozi, Paro u SAD, Draškovićeve režije u JDP, Rediteljska ostvarenja.

VI Režija klasičnog repertoara

Režija klasičnih dela, Režija Šekspira, Režija Molijera, Miloševićeve režije Molijera, Režija "Učenih žena", Comédie - Française, Burgtheater, Režija Sterije, Režija Nušića, Režija Cankara.

VII Jugoslovenska dramska režija

Jugoslovenska dramska režija, Recepcija jugoslovenske režije, Srpska moderna režija, Hrvatska i jugoslovenska režija, Režija u slovenačkom teatru, Režija u makedonskom teatru, Režija u JDP, Rediteljska gostovanja u Evropi, Ambijentalna režija na jugoslovenskom pozorišnom prostoru.

VIII Propedeutika dramske režije

Propedeutika dramske režije.

IX Naučno istraživanje režije

Refleksije o režiji, Paradoks o reditelju, Svojstva reditelja, Režija žanrova, Dinamizam režije, Literatura o režiji, Naučno istraživanje režije, Metod naučnog istraživanja režije, Teorija i praksa režije, Opšta teorija režije, Knjiga režije, Osnovni problemi režije, Anketa o režiji, Eseji o režiji, Reditelji vizionari, Autonomija reditelja, Režija i stvarnost, Nove tendencije režije, Kuda ide režija?, Budućnost režije.

Rečnik dramske režije zaključuju Beleške o rediteljima - učesnicima u Anketi "Scene" o fenomenu režije (1977-1982), kao i fotosi reditelja učesnika Ankete.

Rečnik sadrži 121 pojam: I - 9; II - 16; III - 13; IV - 22; V - 21; VI - 10; VII - 9; VIII -1; IX - 20.

O anketnom estetičkom istraživanju fenomena dramske režije, metodologiji, predmetu i sredstvima ostvarivanja ovog naučnog projekta najbolje će posvedočiti autentično pismo reditelja Mileta Koruna autoru Ankete, upućeno iz Ljubljane 19. 2. 1979, koje ovde u celini citiram:

"Dragi kolega, verovatno ste odmah primetili da nisam odgovorio na sva pitanja. Nisam mogao. Ili mi nije palo ništa mudro na um, ili je pak problematika bila suviše složena, a da pojednostavljujem nisam hteo. Ili pak nisam znao da odgovorim. Bilo je dosta takvih pitanja. A izbegavao sam i odgovore o širim određenjima "korunovštine", kao i o uticaju i o odjeku moga rada. Ne iz lažne skromnosti, nego zato što je čitava ta stvar vrlo relativna, teško dokaziva i, za mene, malo važna. Možda je neko na osnovu odgovora zaključio kako me, eto, u poslednje vreme malo interesuju zbivanja u široj sredini. Ali to nije baš tako. Ali je tačno da me mnogo više interesuje zbivanje u samom središtu pozorišta, u glumcu, u jeziku, pokretu... Ko jednom prodre u zanimljivost ovih svetova - a svaki elemenat teatra je svet za sebe - taj teško potom izlazi opet napolje. Uostalom: i zašto bi? U poslednje vreme sam se u celini posvetio problematici glumčevog doživljavanja. I možda me se sve ostalo doima više spolja i blago. Ali to je već druga priča, koja više ne spada u anketu. Zahvaljujem vam se na strpljenju sa kojim ste primali moje pojedinačne odgovore u ratama.(...)"

Godine istraživanja fenomena dramske režije na jugoslovenskom pozorišnom prostoru za autora su predstavljale izuzetan naučno-istraživački podsticaj u traganju za estetikom režije. Drevna veština postavljanja pitanja, erotematika, osnova je ovog dijaloškog imenika osnovnih pojmova dramske režije.

S tom namerom autor je sačinio Rečnik dramske režije zasnovan na estetičkim svedočanstvima savremenih jugoslovenskih reditelja o režiji. Lege artis jeste pravo umetnika da sude, ali i da svedoče o svojoj umetnosti. Ars Longa - vita brevis!

Post scriptum

Svim učesnicima u Anketi autor i ovom prilikom izražava dužnu zahvalnost za sudelovanje u ovom naučno-istraživačkom projektu. Ne manju zahvalnost autor duguje tadašnjem Uredništvu "Scene", na čelu s dr Petrom Marjanovićem, bez čije svesrdne pomoći ne bi bio mogućan ovaj estetički poduhvat.

// Projekat Rastko / Drama i pozorište / Rečnik dramske režije //
[ Promena pisma | Pretraga | Mapa Projekta | Kontakt | Pomoć ]