|
 |
        
|
Istorija
|
 |
|
Sveti
Sava, prvi arhiepiskop (1219-1233, + 1236), pripisuje mu se da je
ktitor Svetih Apostola. Crkva Svetih Apostola, apsida.
|
Pećka patrijaršija - skupina crkava na domaku Peći, kraj Pećke Bistrice, a na ulazu u Rugovsku klisuru-jedan je od najznačajnijih spomenika srpske prošlosti. U njoj se vekovima nalazilo sedište srpskih arhiepiskopa i patrijaraha. Od svoga postanka u XIII veku Patrijaršija je okupljala učene teologe, vrsne književnike i obdarene umetnike i svi su oni u njoj ostavljali svedočanstva o svom pregalaštvu. Stoga je ona danas ne samo staro središte srpske crkve, već i mesto gde se čuva značajna umetnička zaostavština.
Tačno vreme osnivanja matične crkve u Pećkoj patrijaršiji nije poznato. Izgleda da je na mestu gde je sada Patrijaršija još za života svetog Save osnovan metoh manastira Žiče, tadašnjeg sedišta srpske arhiepiskopije.
 |
|
Arhiepiskop
Arsenije (1233-1263), crkva Svetih Apostola.
|
Želeći da središte srpske crkve bude na manje ugroženom mestu i bliže središtu države, arhiepiskop Arsenije I je podigao na ovom žičkom metohu kod Peći crkvu svetih Apostola. Ubrzo, oko 1250. godine, po njegovom nalogu ona je bila i živopisana. Hram se, nešto kasnije, počeo nazivati i Sveti Spas, što je preuzeto kao spomen na posvećenje Žiče.
Sa severne strane ovog najstarijeg hrama arhiepiskop Nikodim je podigao crkvu svetog Dimitrija oko 1320. godine.
 |
|
Sarkofag
episkopa Nikodima
|
Deceniju kasnije, oko 1330, njegov naslednik, poznati književnik arhiepiskop Danilo II sagradio je sa južne strane Svetih Apostola hram posvećen Bogorodici Odigitriji, da bi i njemu pridodao sa južne strane crkvicu svetog Nikole. Ispred tri glavne crkve arhiepiskop Danilo II je potom podigao monumentalnu pripratu, a ispred nje visoki pirg - kulu. U vreme arhiepiskopa Joanikija, oko 1345. godine, do tada neživopisan hram svetog Dimitrija, dobio je freskodekoraciju. Tokom XIV veka su obavljene i manje prepravke u crkvi sv. Apostola, pa su neki delovi hrama naknadno islikavani. Od XIII do XV stoleća, pa i kasnije, sve do XVII veka, u crkvama Patrijaršije sahranjivani su pećki arhiepiskopi i patrijarsi.
 |
|
Arhiepiskop
Danilo II (1324-1337). Priprata
|
Posle turskog osvajanja srpske države jedno vreme zamrla je živa aktivnost u Pećkoj patrijaršiji, tim pre što je Ohridska arhiepiskopija preuzela upravu nad nekadašnjom srpskom crkvenom teritorijom. Obnova crkvene organizacije Srba 1557. godine udahnula je nov život manastiru, jer je Patrijaršija ponovo postala središte srpske crkve. Već 1565, posle prepravke, živopisana je skoro cela Danilova priprata. U isto vreme obnavljaju se i ikonostasi u pećkim crkvama i popunjava se riznica. Drugu značajnu obnovu započinje patrijarh Pajsije: crkve se prepokrivaju olovnim pločama, hram svetog Dimitrija se arhitektonski utvrđuje, da bi 1620/1621. ugledni slikar Georgije Mitrofanović u njemu ponovio gotovo polovinu fresaka. On je iste godine živopisao i staru manastirsku trpezariju. Nešto kasnije patrijarh Pajsije pristupa i delimičnoj obnovi crkve svetih Apostola, pa je, tada, 1633/1634. ukrašen zidnim slikama zapadni deo hrama, u kome su stare freske dosta stradale. Iste godine prepokrivena je i trpezarija. U to doba, sredinom XVII veka, Pećka patrijaršija uspostavla i veze sa ruskim carstvom. Njeni igumani u Rusiji dobijaju poklone, kako u novcu, tako i u štampanim knjigama i bogoslužbenim predmetima.
Nova veća obnova Pećke patrijaršije zbila se u doba patrijarha Maksima. Za kratko vreme manastirski kompleksje ograđen (1672/1673.), živopisana je crkvica svetog Nikole (1673/1674.), a potom je izrađen ikonostas za nju (1677.).
 |
|
Osnova
crkava Pećke patrijaršije, XIII - XIV vek (po A. Deroku)
|
U vreme austro-turskog rata krajem XVII stoleća Pećka patrijaršija je prošla kroz teška iskušenja.s
 |
|
Epitrahilj,
detalj, XV vek, nepoznato poreklo; riznica manastira
|
Pećka riznica je tada bila skrivena u jednom kubetu manastira Gračanice, ali su je, na dostavu, 1688. godine Turci našli i opljačkali. Pominje se da je pećko blago bilo tako veliko da ga je devet konja odvuklo. Kada je patrijarh Arsenije III pobegao u Austriju 1689. godine pećki paša Mahmud Begović opljačkao je sve što se u Patrijaršiji steklo. Kasnije je patrijarh Mojsije sa mukom otkupio otetu zemlju, a 1720. podigao je ogradu oko manastirskih zdanja. U to vreme, 1722, dobila je crkva svetih Apostola nov ikonostas.
Austro-turski rat iz 1737-1739. godine doneo je takođe velike nevolje Pećkoj patrijaršiji. U drugoj seobi 1739, patrijarh Arsenije IV Šakabenta prenosi u međuvremenu prikupljene dragocenosti u Sremske Karlovce.
Tokom druge polovine XVIII i u XIX stoleću, u sve težim ekonomskim prilikama, u Pećkoj patrijaršiji nije bilo značajnijih umetničkih poduhvata, ali se uporno nastoji da se manastir održi. U crkvi svetog Dimitrija pop Simeon Lazović iz Bijelog polja naslikao je nov ikonostas 1803, a tri godine potom njegov sin Aleksije izradio je neke ikone za Patrijaršiju.
 |
|
Arhiepiskop
Danilo II (1324-1337). Priprata
|
Nešto kasnije, 1831, Pećka patrijaršija je bila još jednom opljačkana, sada od strane Arslan paše bosanskog. Sredinom XIX veka preduzimljivi igumani podižu nova zdanja u manastiru: 1847 u jugozapadnom delu porte na jazu obnavla se vodenica, a 1850. gradi se do nje konak. Oko 1863. godine izrađen js bogato rezbaren Bogorodičin tron u crkvi Bogorodice, a 1875. Avram, sin poznatog Diča Zografa iz debarskog kraja, obnavlja zidne slike u crkvama Patrijaršije, posebno u Svetim Apostolima. Pećki esnafi sa upravom manastira 1889. godine podižu zid sa istočne strane porte. Krajem XIX veka, 1895, gradi se reprezentativni konak u severozapadnom delu porte, a 1912. nastao je novi zid sa južne strane porte.
Posle završetka Prvog svetskog rata u Pećkoj patrijaršiji je, posle ujedinjenja srpske crkve, ustoličen prvi patrijarh obnovljene Patrijaršije, Dimitrije 1924. g. Otada se svi srpski patrijarsi ustoličuju u Pećkoj patrijaršiji. Tokom 1931. i 1932. godine obavljeni su zamašni konzervatorski radovi pod rukovodstvom arh. Đurđa Boškovića koji su Pećkoj patrijaršiji delimično vratili prvobitni izgled. I posle Drugog svetskog rata u kompleksu Patrijaršije izvedeni su, u nekoliko mahova, značajniji konzervatorski zahvati i arheološka ispitivanja. Novi konak, sa zapadne strane od priprate, sagrađen je 1981. godine.
Istorija
/ Ljudi / Duhovnost
/ Hramovi / Umetnost
/ Veze
Naslovna / Promena
pisma
Pećka patrijaršija, Mitropolija crnogorsko-primorska i TIA Janus se zahvaljuju svim institucijama i pojedincima koji su pomogli pravljenje ovog sajta i elektronske biblioteke.
© 2001. Autorska prava na pojedinačne elemente sajta zadržavaju njihovi autori i vlasnici, a na celinu TIA Janus. Umnožavanje materijala bez dozvole nije dozvoljeno.
