Međunarodna saradnja

Etnografski institut SANU je od osnivanja među svoje glavne zadatke uvrstio i razvijanje međunarodne naučne saradnje sa inostranim stručnjacima i etnološkim ustanovama, sa namerom da unapredi etnološku nauku⁽¹⁾. Saradnja je uspostavljena, pre svega, sa balkanskim i slovenskim zemljama, s obzirom na srodnost kultura. Istovremeno, uspostavljene su veze i sa evropskim i svetskim etnološkim centrima i pojedincima. Međunarodna naučna saradnja odvijala se kroz razmenu stručnjaka tzv. studijske boravke, međunarodne projekte, organizovanje i učešće na međunarodnim simpozijumima, rad na međunarodnim projektima, razmeni naučnih informacija i publikacija.

* * *

Najzastupljeniji vid saradnje je razmena stručnjaka kroz studijske boravke. U proteklih pedeset godina Etnografski institut je bio domaćin brojnim naučnicima. Njihove posete su imale za cilj upoznavanje problematike kojom se Institut bavi, razmena iskustava o aktualnim etnološkim problemima, prezentovanje svojih istraživanja, dogovor o mogućim oblicima saradnje, rad na našem terenu, upoznavanje sa literaturom. Prema podacima iz arhive, Institut je omogućio istaknutim inostranim stručnjacima rad na dokumentaciji i u bibliotekama, kao i organizovanja predavanja i terenskih istraživanja. Tako su Institut posetili : akademik S. A. Tokarev, šef Katedre za etnologiju Moskovskog univerziteta; dr P. F. Glebko, direktor Etnografskog instituta AN SSSR; prof, dr S. Pirkova-Jakobson, Harvardski univerzitet, Kembridž, Masačusets; prof. dr I. T. Sanders, Univerzitet u Bostonu; prof. dr J. Buršta, Katedra za etnologiju Univerziteta u Poznanju i mnogi drugi istaknuti naučnici.

Neke od poseta rezultirale su dugogodišnjom saradnjom tokom koje je došlo do više uzajamnih susretanja. Izdvojićemo primer istaknutog francuskog etnologa Ž. Kizinijea, rukovodioca Centra za sociološka istraživanja, koji je bio gost Instituta 1974. godine i učestvovao je u simpozijumu koji je organizovao Institut. Kasnije je tokom 1975. godine poslao svog saradnika Ž. F. Gosioa, i primio na studijski boravak jednog našeg saradnika (M. Draškića 1974.). Takođe, sa saradnicima Etnografskog instituta AN SSSR iz Moskve i Lenjingrada, naučna saradnja je nesmetano i kontinuirano tekla, pre svega, sa članovima tog Instituta koji su se bavili problemima Balkana: J. Bromlej, a posebno M. Kašuba sa saradnicima, čiji su česti dolasci u Institut rezultirali objavljivanjem nekoliko knjiga o braku, porodici i društvenim prilikama u Srbiji. Prof. dr Dž. Halpern i B. Halpern sa Harvard univerziteta, Kembridž Masačusets, su više od dvadeset godina održavali naučne veze sa Institutom, učestvovali u naučnim skupovima, držali predavanja i objavljivali svoje priloge u institutskim publikacijama. Akademik B. Filova, direktor EI Slovačke akademije nauka, takođe je bila čest gost EI SANU tokom 1975, 1980, 1984 i 1988. godine. Saradnik EI Mađarske akademije nauka, dr Marija Kiš, u više navrata boravila je u našem Institutu tokom 1974, 1983. i 1987, kao stručnjak koji se bavi istraživanjima Srba u Mađarskoj. Institut su posetili i dr E. Dunin, profesor sa Kolumbija univerziteta (1976.), I. Sanders, profesor sa Boston univerziteta (1976.), akademik N. Tolstoj, etnolingvista (1980.). Harvardski profesor I. Vout, Boston, boravio je 1985. godine i održao dva predavanja o savremenim istraživanjima američkih antropologa. Tokom 1987. institut je primio direktora Antropološkog centra iz Nice M. Oriola, i V. Hadžinikolova direktora Etnografskog instituta i muzeja BAN iz Sofije.

Saradnici EI SANU koristili su studijske boravke u etnološkim ustanovama u inostranstvu: M. Jovanović i D. Nikolić u Etnografskom institutu AN SSSR u Moskvi (1974), V. Stojančević u Državnom arhivu u Beču (1977.), M. Radovanović i D. Nikolić u EI MAN u Budimpešti (1978.), D. Drljača u Rumuniji (1978.), Z. Divac u EI SAN u Bratislavi (1982.), D. Antonijević u Laboratoriji socijalne antropologije u Parizu (1986.), D. Drljača u Centru za istorijska istraživanja imigracija u Dulutu, SAD (1985.), M. Lukić na Jork Univerzitetu u Torontu (1984), D. Antonijević i Z. Divac u Etnografskom institutu AN SSSR u Moskvi (1991), M. Malešević, kao gostujući stručnjak na Harvard Univerzitetu u Bostonu (1992). M. Prelić u Etnografskom institutu MAN u Budimpešti (1993), I. Čolović kao predavač na Univerzitetu u Renu (1995) i na Univerzitetu za društvene nauke u Strazburu (1996/97) i dr.

* * *

Međunarodna saradnja se odvijala i kroz organizovanje i učestvovanje na međunarodnim skupovima. Pojedini članovi Instituta su od 1951. godine učestvovali na naučnim skupovima u inostranstvu. Na primer D. Drobnjaković, na I Kongresu za antropologiju i etnologiju u Beču (1952); C. Kostić, na Međunarodnom kongresu u Briselu (1958); M. Radovanović, D. Antonijević i O. Mladenović na V Slavističkom kongresu u Sofiji (1963); V. Stojančević, D. Drljača, M. Barjaktarović na VII Međunarodnom kongresu antropoloških i etnoloških nauka u Moskvi (1964); D. Antonijević 1965. godine na Slavističkom kongresu u Sofiji (1965); M. Radovanović na I Međunarodnom kongresu za proučavanje jugoistočne Evrope u Sofiji (1966); O. Mladenović i M. Radovanović na II Balkanološkom kongresu u Atini (1970); V. Stojančević, M. Radovanović i E. Cerović na I Međunarodnom kongresu za evropsku etnologiju u Parizu (1971); V. Stojančević, M. Draškić, M. Radovanović, M. Jovanović i E. Cerović na Balkanološkom kongresu u Bukureštu (1974), D. Drljača na II Kongresu međunarodnog udruženja za etnologiju i folklor Evrope u Suzdalju (1982); D. Antonić na savetovanju o trećoj generaciji migranata u Amsterdamu (1987); B. Vlahović, na VI kongresu za proučavanje jugoistočne Evrope u Sofiji (1989); D. Antonijević i M. Malešević na Kongresu evropskog etnološkog udruženja u Bergenu (1990); M. Lukić, M. Pavlović, D. Drljača, M. Radovanović, D. Nikolić i M. Prelić na Skupu o srpsko-mađarskim kulturnim vezama u Budimpešti (1992); D. Antonić i B. Vlahović na Skupu o tradicionalnoj ishrani u Strugi (1992); I. Čolović na naučnom skupu Univerziteta Pariz VIII (1995); I. Čolović na Skupu o folkloru u Sofiji (1995) i dr. Saradnici EI SANU tradicionalno učestvuju na Međunarodnoj konferenciji o etnološkom proučavanju narodnosti u Bekeščabi koja se od 1975. godine održava svake pete, odnosno treće godine.

* * *

Međunarodna saradnja EI SANU nije se odvijala samo kroz studijske boravke i učešća pojedinaca na naučnim skupovima, već je prerasla i u saradnju na zajedničkim projektima. Tako je višegodišnja saradnja sa pojedinim srodnim inostranim institutima dovela do sklapanja sporazuma o naučnoj saradnji i zajedničkom radu na dogovorenoj problematici:

1. Etnografski institut još od 1967. godine aktivno učestvuje u radu redakcije međunarodnog časopisa DEMOS. Članovi redakcije ovog časopisa tokom tridesetogodišnjeg rada su bili O. Mladenović, M. Radovanović, D. Drljača i M. Lukić-Krstanović. Časopis je referalnog karaktera i u njemu su objavljivani brojni prikazi periodika i knjiga kao i dvogodišnji i trogodišnji izveštaji sa bibliografijom.

2. Od 1980. godine Institut je uključen u rad Međunarodne komisije za proučavanje narodnog života Karpata i Balkana , i to kao organizator rada za Jugoslaviju i član autorskog kolektiva. B. Vlahović i L. Đapović sarađivale su na pisanju sinteze Komisije za arhitekturu. B. Vlahović je pripremila i bibliografiju kojom je obuhvaćena celokupna literatura o ovoj problematici na tlu Jugoslavije.

3. Uspostavljena je i dugogodišnja saradnja sa Katedrom za etnologiju Univerziteta u Poznanju. Poljsko-jugoslovenska saradnja se odvijala kroz simpozijume: Proučavanje jugoslovenske i poljske porodice (Poznanj 1981); Tradicionalna kultura u savremenom životu seoske porodice (Prijepolje 1982); Obredi prelaza (Poznanj 1984); Urbana etnologija (Kruševac 1986). Referati sa ovih simpozijuma štampani su publikacijama poznanjskog i beogradskog instituta.

4. U okviru međuakademijske saradnje odvijala se i međuinstitutska saradnja Etnografskog instituta SANU i Etnografskog instituta Slovačke akademije nauka. Od 1983. godine započet je rad na zajedničkom projektu u okviru teme Proučavanje narodnih kultura Karpata i Balkana – Savremeni obrasci ritualnog ponašanja i Socijalizacija u tradicionalnoj kulturi Planirane teme su bile neposredno povezane sa programom rada oba Instituta. Saradnja se odvijala kroz paralelno timsko istraživanje tematski i metodološki usklađenih problema. U istraživačkim timovima su bili: B. Filova, P. Slavkovski, P. Salner, D. Ratica, V. Feglova, D. Luter, M. Radovanović, D. Bandić, D. Nikolić i Z. Divac. Realizovani su projektom predviđeni terenski rad uz uzajamne posete Institutima, konsultativni sastanci, savetovanja (1987. u Bratislavi, 1988. u Vrnjačkoj Banji i 1989. u Pješčanima) i publikovanje radova u slovačkoj i srpskoj periodici.

5. Etnografski institut SANU počev od 1986. godine sarađuje sa Etnografskim institutom Mađarske akademije nauka na zajedničkom projektu Proučavanje jugoslovensko-mađarskih kulturnih veza. U Projektu su bili angažovani sa srpske strane D. Drljača, M. Pavlović, M. Lukić-Krstanović i M. Prelić, a sa mađarske M. Kiš, Ž. Tatrai i E. Poč. Recipročne studijske boravke su naši saradnici iskoristili za istraživanje Srba u Mađarskoj odnosno u naseljima Lovri, Pomazu i Batanji. Rezultati ovih istraživanja publikovani su radovi o pitanjima etničkog identiteta i međuetničkim kontaktima u srpskim i mađarskim periodikama. Iz ove problematike odbranjena i objavljena je magistarska teza M. Prelić.

6. Postignut je i dogovor o saradnji sa Etnografskim institutom Ruske akademije nauka i umetnosti na temi Komparativna istraživanja transformacija tradicionalne kulture: Migracije i njihov uticaj na etnokulturne procese i Sudbina tradicionalne kulture u kontaktnim zonama (1990). Utvrđeni su radni programi, istraživački timovi i dinamika rada. Tokom 1992. godine M. Kašuba je boravila u Institutu kada je održan i sastanak saradnika na Projektu. D. Antonijević i Z. Divac su u okviru Projekta imale terenska istraživanja na Kavkazu (1991), a rezultati su objavljeni u Glasniku EI.

7. Sa Etnografskim institutom iz Praga, takođe je postignut sporazum o bilateralnoj saradnji (1990). Predviđena je razmena stručnjaka, naučnih informacija, literature i rad na zajednički utvrđenim etnološkim problemima iz tekućih programa Instituta.

8. Sa Etnografskim institutom i muzejem Bugarske akademije nauka sklopljen je sporazum o naučnoj saradnji 1995. godine. Tema projekta je Uporedno istraživanje običaja životnog ciklusa u Srbiji i Bugarskoj . Utvrđen je predmetni i prostorni okvir istraživanja. Prvi rezultati saradnje se ogledaju u učestvovanju bugarskih saradnika na naučnom skupu u Svrljigu (1995, 1996, 1997.) i publikovanju njihovih saopštenja u Etnokulturološkom zborniku, kao i učešću naših saradnika na skupovima u Sofiji ( 1995, 1996).

9. Sa Institutom za sociološka istraživanja iz Temišvara uspostavljena je saradnja 1991. godine, a tokom 1995. godine postignut je dogovor sa Etnografskim institutom Rumunske akademije nauka. Predviđeno je proučavanje Srba u Rumuniji i Rumuna u Srbiji. Tokom poslednjih godina Institut su u više mahova posetili saradnici iz rumunskih ustanova.

* * *

Poseban vid međunarodne naučne saradnje predstavlja razmena institutskih publikacija sa pojedincima i srodnim ustanovama u inostranstvu. To je kontinuirani način prezentovanja rezultata rada međunarodnoj naučnoj javnosti.

Najzad, iako su međunarodni kontakti uslovljeni opštim društvenim i političkim okolnostima, saradnja etnoloških institucija je ostala dosledna naučnim načelima. Stoga, međunarodne naučne veze obuhvataju ugovorena tematska komparativna istraživanja, studijske boravke, konsultativne sastanke, naučne skupove, objavljivanja u zajedničkim publikacijama, razmenu periodike i lične kontakte i tako doprinose unapređenju naučnih iskustava.

Napomena

1 Ovde je izložen sažeti pregled međunarodne saradnje, s ciljem da se ukaže na sadržinu, oblike i značaj naučnih kontakata sa institucijama i pojedincima u svetu, a nije nam bila namera da iznesemo spisak svih institucija i pojedinaca koji su učestvovali u toj saradnji.

// Projekat Rastko / Antropologija i etnologija //
[ Promena pisma | Pretraga | Mapa Projekta | Kontakt | Pomoć ]