|
|
 |
X BELEŠKE O REDITELJIMAREDITELJI - UČESNICI Mata Milošević, Dr Hugo Klajn, Dimitar Kjostarov, Slavko Jan, Dimitrije Đurković, Miroslav Belović, Georgij Paro, Božidar Violić, Jovan Putnik, Mile Korun, Branko Pleša, Boro Drašković, Dejan Mijač, Kosta Spaić *** MILOŠEVIĆ, Mateja Mata - reditelj, pedagog i glumac - rođen je u Beogradu 25. decembra 1901. Posle studija u Glumačkoj školi, postao je član Narodnog pozorišta, najpre kao glumac a zatim reditelj. Za vreme Drugog svetskog rata, interniran je u nemački zarobljenički logor. Od 1948. postao je član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, gde ostvaruje svoje najbolje predstave. Njegov stilizovani realizam i njegova savremena režija idu u sam vrh jugoslovenske dramske režije. Njegovo tumačenje dela Šekspira, Gorkog, Krleže i srpskih autora Sterije i Nušića visoki dometi su savremene režije u Jugoslaviji. Predstava Nušićeve komedije Ožalošćena porodica više puta je reprezentovala jugoslovenski savremeni teatar na turnejama u Evropi (Teatar nacija, Pariz). Milošević je ostvario oko osamdeset režija u Beogradu i na drugim scenama u Jugoslaviji. Velik broj njegovih tekstova objavljen je u pozorišnoj periodici. Objavio je knjige: Moja gluma (Beograd, Muzej pozorišne umetnosti, 1977), Moja režija (Novi Sad, Sterijino pozorje, 1982) i Moje pozorište (Muzej pozorišne umetnosti Srbije, Beograd, 1984). Milošević je dobitnik više Sterijinih nagrada za režiju (Sabinjanke, Otkriće, Na rubu pameti). LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 33-52. *** Dr KLAJN, Hugo - reditelj, profesor režije, neuropsihijatar, teatrolog, kritičar i prevodilac - rođen je u Vukovaru, 30. septembra 1894. Bio je Frojdov učenik. Autor je brojnih dela iz oblasti teatrologije, neuropsihijatrije, psihopatologije i psihoanalize. Posle oslobođenja, on se posvećuje pozorištu, režiji i dramskoj pedagogiji, kao i pozorišnoj kritici. Na Fakultetu dramskih umetnosti u njegovim klasama studirali su daroviti mladi reditelji. Njegove režije dela Šekspira, Ostrovskog, Tolstoja, Sterije, Nušića, Krleže i drugih na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu donele su mu mnoga priznanja. Klajnova knjiga Osnovni problemi režije (Beograd, 1951, drugo izdanje 1979) prvo je sistematsko delo posvećeno režiji u nas. I ostale njegove knjige su vredan doprinos teoriji pozorišta i njegovoj praksi: Život dvočasovni (1957), Priručnik za reditelje amatere (1961), Pojave i problemi savremenog pozorišta (1969). Dobitnik je mnogih pozorišnih nagrada. Klajn je izuzetna ličnost naše umetnosti i nauke, režije i psihoanalize, pozorišta i dramskog vaspitanja. Umro je u Beogradu, 2. decembra 1981. LIT: Ksenija Šukuljević, Pozorišno stvaralaštvo Huga Klajna, Muzej pozorišne umetnosti Srbije, Beograd, 1977. Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987. *** KJOSTAROV, Dimitar - reditelj, glumac, upravnik pozorišta i dramski pedagog - rođen je 25. avgusta 1912, u mestu Ičera (Bugarska). Završio Dramsku školu u Sofiji, 1937. Bio prvi direktor Makedonskog narodnog pozorišta, gde je postavio oko 60 dramskih dela klasičnog i savremenog repertoara: Šekspir, Molijer, Ostrovski, Čehov, i dela makedonskih autora: Iljoski, Černodrinski, Čašule, Arsovski. On je s naročitim uspehom tumačio repertoar ruske klasike u realističkom stilu. Pored reditelja Miloševića, Mijača i Belovića, Kjostarov je jedan od najboljih tumača Nušićeve komediografije. Njegova predstava Sumnjivog lica Branislava Nušića, satirična i jetka, ide u red najboljih interpretacija ove Nušićeve komedije uopšte. Kjostarov je bio prvi profesor glume na skopskom Fakultetu dramskih umetnosti. Dobitnik je mnogih nagrada za razvoj makedonskog i jugoslovenskog teatra. LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 79-100. Dimitar Kjostarov, priredio Petar Marjanović, Sterijino pozorje i Akademija umetnosti, Novi Sad, 1989. *** JAN, Slavko - reditelj, glumac, pedagog - rođen 6. avgusta 1904, u Zagorju na Savi. Jan je igrao važnu ulogu u razvoju moderne režije u Sloveniji i Jugoslaviji. Kao reditelj, snažno je tumačio autorske intencije, dajući produbljenu analizu teksta i organizovao savremen i realističan dramski izraz. Kao glumac, istakao se tumačeći niz karakternih rola savremenog i klasičnog repertoara. Svoje najveće domete ostvario je kao reditelj psihološkim i realističnim tumačenjem Cankareve drame Sluge, za koje je dobio Sterijinu nagradu. U svom plodnom pedagoškom angažmanu Jan je, na ljubljanskoj Akademiji za gledališče, radio, film in televizijo, uvodio mlade umetnike u umetnost režije i glume. Njegovi učesnici danas su središnje ličnosti slovenačkog teatra. Pored ovih pozorišnih aktivnosti, Jan je bio i upravnih pozorišta. Dobitnik je priznanja za plodni umetnički rad. Umro u Ljubljani, 30. aprila 1987. LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 53-63. *** ĐURKOVIĆ, Dimitrije - reditelj, direktor Drame i dramski pedagog - rođen u Beogradu, 12. IX 1925. Svoj umetnički rad počeo u Narodnom pozorištu u Kragujevcu, i kasnije u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu. Izvesno vreme radio je kao novinar. Pisac tekstova o pozorištu i filmu, koje objavljuje u Sceni i drugim časopisima. Najveće rediteljske rezultate ostvario na sceni Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, gde se zalagao za promociju savremene domaće drame, ali i za savremen odnos prema svetskoj i domaćoj dramskoj baštini. Njegove režije Lebovićevih drama vredan su opus ovog reditelja za koje je dobio umetničke nagrade, od kojih je Haleluja (1965) imala najveći uspeh na Sterijinom pozorju. Nagrađen Sterijinom nagradom i za režiju Izbiračice (1961), Selo Sakule, a u Banatu (1970). Vrstan je reditelj scenskih masovki i perfekcionista scenskog detalja. Đurkovićev rediteljski stil uobličen na novosadskoj sceni odlikuje ironičan odnos prema tekstu (Izbiračica, Selo Sakule, a u Banatu) i oblikovanje snažne dramatike sredstvima poetskog realizma i produbljenog rada s glumcem (Haleluja). Petar Marjanović smatra Đurkovića "najznačajnijim rediteljem Srpskog narodnog pozorišta u razdoblju posle Drugog svetskog rata". Đurković se u zrelim godinama posvetio obrazovanju i vaspitanju dramskih reditelja na beogradskom Fakultetu dramskih umetnosti, uvodeći u umetnost dramske režije plejadu mladih reditelja. LIT: Radoslav Lazić, Dramska režija, Ars Longa, V. B., Beograd, 1985, 75-77. Petar Marjanović, Novosadska pozorišna režija 1945-1974, Akademija umetnosti - Pozorišni muzej Vojvodine, Novi Sad, 1991. *** BELOVIĆ, Miroslav - reditelj, dramaturg, direktor pozorišta, dramski pedagog - rođen je 7. avgusta 1927, u Ilidži kraj Sarajeva. Režiju je studirao u Dramskom institutu u Lenjingradu. Godine 1948. postao je član Jugoslovenskog dramskog pozorišta; počeo je kao asistent Mate Miloševića i Bojana Stupice. Na sceni matičnog pozorišta postavio je mnoge komade iz svetskog repertoara (Šekspir, Gogolj, Dž. B. Šo, Majakovski, Bihner, Lorka, Bijen i dr.). U središtu njegovih rediteljskih interesovanja nalaze se i dela jugoslovenskih dramatičara: Držić, Sterija, Nušić, Krleža. Belović je pristalica poetskog realizma. Rediteljski rad za njega znači savlađivanje produbljenog poetskog jezika scene. Ostaje veran svom gledanju na svet, ali se kao reditelj preobražava u susretu sa svakim novim dramskim delom. Sa Jovanom Ćirilovom napisao sedam dramskih dela, koje je režirao u jugoslovenskim pozorištima. Autor je niza eseja, studija i članaka o režiji i pozorištu, koji su objavljeni u pozorišnoj periodici. Kao reditelj, Belović je gostovao na scenama Moskve, Petrograda, Sofije, Trsta, a u Jugoslaviji režirao je u Ljubljani, Sarajevu, Novom Sadu i Kragujevcu. Belović je profesor režije na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Autor je knjige Rediteljska dilema, Sterijino pozorje, Novi Sad, 1986. LIT: Radoslav Lazić, Dramska režija, Ars Longa, V. B., Beograd, 1985, 88-91. *** PARO, Georgij - reditelj, dramski pedagog, umetnički direktor - rođen u Čačku 12. IV 1934. Završio Filozofski fakultet i Akademiju za kazališnu umjetnost u Zagrebu. Režirao na više scena Jugoslavije. Kao reditelj, često je gostovao u pozorištima univerziteta u Kanzas Sitiju i St. Barbari u SAD. Među njegovim ostvarenjima ističu se režije savremenih evropskih autora, ali najveće uspehe beleži režijama hrvatskih i jugoslovenskih dramatičara. Vredne uspehe je ostvario kao umetnički direktor Sterijinog pozorja i kao direktor umetničkog programa Dubrovačkih ljetnih igara. Na Akademiji dramske umjetnosti predaje stilove režije. Paro je jedan od najistaknutijih pozorišnih stvaralaca u savremenom jugoslovenskom teatru. Poznate su njegove ambijentalne režijske postavke na otvorenim dubrovačkim prostorima. Njegove ambijentalne režije Krležinih drama Aretej i Kristofor Kolumbo visoka su postignuća savremene režije na otvorenom prostoru primorskih ambijenata. Objavio je knjigu Iz prakse (Gavella, Amerika, Dubrovnik...), Zagreb, 1981. LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 195-210. *** VIOLIĆ, Božidar - reditelj i dramski pedagog, rođen u Splitu 4. VI 1931, gde je završio klasičnu gimnaziju. U Zagrebu studirao filozofiju. Diplomirao režiju kod dvojice značajnih reditelja, dr Branka Gavelle i Bojana Stupice. Najuspelije režije ostvario na sceni Zagrebačkog dramskog kazališta, kasnije nazvane po njegovom učitelju Dramsko kazalište "Gavella", a zatim na sceni Hrvatskog narodnog kazališta i Teatra & TD u Zagrebu. Učestvuje na više dramskih festivala: Dubrovačke ljetne igre, Splitsko ljeto i Beogradski internacionalni teatarski festival (Bitef). Violić je dobitnik Sterijine nagrade, najvećeg priznanja u oblasti režije domaće drame. Njegova režija komedije Iva Brešana Predstava Hamleta u selu Mrduša Donja primer je autentične režije angažovanog savremenog dramskog dela. Za ovu režijsku postavku dobio je, među ostalim, nagradu Bitef-a. Objavio knjigu Lica i sjene, Teatrologijska biblioteka, Zagreb, 1989, za koju je dobio Sterijinu nagradu časopisa "Scena" za teatrologiju. LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 171-194. PUTNIK, Jovan - dramski, operski i lutkarski reditelj, direktor pozorišta, pozorišni kritičar, teoretičar i pedagog - rođen u Beloj Crkvi, u Banatu, 25. decembra 1914. Završio Filozofski fakultet i Pozorišni odsek Muzičke akademije u Beogradu. Studije nastavio u Beču, Drezdenu i Parizu. Bio je profesor psihologije stvaralaštva i glume na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Kao reditelj, s uspehom se oprobao u gotovo svim dramskim žanrovima. Izvesno vreme bio je direktor Drame Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Kasnije je angažovan, kao reditelj, u Beogradskom dramskom pozorištu, gde je s uspehom postavio dela Kafke i Pirandela. U Parizu je delovao kao reditelj u Le theatre entre deux mondes (Pozorište između dva sveta). Veliki deo svoga rediteljskog rada posvetio je operskoj režiji na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu, sedamdesetih godina. Radio je u teatrima Jugoslavije. Za režije Domanovićeve Stradije, Nastasijevićeve Kod večite slavine i Selimovićevog Derviša i smrti dobio Sterijine nagrade. Jovan Putnik je objavio niz eseja, studija i napisa o psihologiji i teoriji dramskog stvaranja. Umro je u Beogradu, 22. IX 1983. Posthumno mu je objavljena knjiga Prolegomena za pozorišnu estetiku, Sterijino pozorje, Novi Sad, 1985, priredio Zoran Jovanović. LIT: Petar Marjanović, Novosadska pozorišna režija 1945-1974, Akademija umetnosti - Pozorišni muzej Vojvodine, Novi Sad, 1991. *** KORUN, Mile - pozorišni reditelj, scenograf i dramski pedagog režije - rođen u Ljubljani 20. oktobra 1928. Diplomirao na Akademiji za gledališče, radio, film in televizijo u Ljubljani, u klasi Slavka Jana. Od 1952. počinje svoju delatnost u Drami Slovenskog narodnog gledališča, gde radi najpre kao asistent režije, a kasnije kao reditelj. Vrh njegovog stvaralaštva su režije Cankarevih dela. Korun je dobitnik mnogih nagrada, među kojima Sterijine nagrade za režiju (1966) za Sablazan u dolini Sentflorijanskoj Ivana Cankara, u izvođenju Slovenskog narodnog gledališča. Godine 1976. dobitnik je nagrade za režiju "Bojan Stupica". Na Festivalu malih i eksperimentalnih scena u Sarajevu Korun je dobitnik Zlatnog venca za režiju komada Gregora Strniše Žabe, 1971. Režija Šekspirovog Kralja Lira (1964) na sceni Slovenskog narodnog gledališča stavlja Koruna u rang najboljih jugoslovenskih dramskih reditelja. Pored rediteljskog stvaralaštva i dramske pedagogije, Korun piše o teorijskim problemima režije. Njegova knjiga Rojevanje predstave (Rađanje predstave) objavljena je u Ljubljani 1979, a delovi u časopisu "Scena" (Novi Sad, 2, 1979). Korun je profesor pozorišne režije na Akademiji za gledališče, radio, film in televizijo u Ljubljani. LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 149-170. *** PLEŠA, Branko - glumac, reditelj, dramski pedagog - rođen je u Kiseljaku kraj Sarajeva, 16. marta 1926. Završio je studije glume u Zagrebu, a diplomirao na Pozorišnoj akademiji u Beogradu. Među dramskim ulogama koje je tumačio na sceni Jugoslovenskog dramskog pozorišta predstavljaju vrhunska ostvarenja: Ivan Karamazov u Braći Karamazovima Dostojevskog, Markiz od Poze u Šilerovom Don Karlosu, Edgar u Šekspirovom Kralju Liru, i dr. Svoju glumačku umetnost potvrdio je i na filmu, televiziji i radiju. Njegove interpretacije su upečatljive, karakteriše ih naročiti izraz i inteligencija. Uporedo sa stvaralaštvom glumca, on se šezdesetih godina posvećuje režiji u teatru, na filmu (Lilika), radiju i televiziji. Režija komada Suhovo-Kobilina Tarelkinova smrt donosi mu nagradu Bitef-a. Pleša je profesor glume na Akademiji umetnosti u Novom Sadu. Zahvaljujući svojoj svestranosti Pleša je, bez sumnje, jedan od najizrazitijih ličnosti savremenog jugoslovenskog pozorišta. Dobitnik je nagrada za umetnički rad. Autor je više eseja o pozorišnoj umetnosti. Objavio knjigu Boje praznine, Sterijino pozorje - Akademija umetnosti, Novi Sad, 1990, za koju je dobio Sterijinu nagradu časopisa "Scena za teatrologiju. LIT: Radoslav Lazić, Dramska režija, Ars Longa, Beograd, 1985, 83-87. *** DRAŠKOVIĆ, Boro - pozorišni, filmski i televizijski reditelj, teatrolog, dramski pedagog - rođen je u Sarajevu, 29. maja 1935. Završio Akademiju za pozorište, film, radio i televiziju u klasi prof. dr Huga Klajna. Od 1959. do 1965, kao reditelj, deluje na sceni Narodnog pozorišta u Sarajevu, gde režira dela klasičnih i savremenih autora, jugoslovenskih i svetskih, a zatim prelazi u Jugoslovensko dramsko pozorište, gde ostvaruje zapažene režije: Prljave ruke Sartra i Kad su cvetale tikve Mihailovića. Draškovićev film Horoskop dobio je priznanja na Festivalu jugoslovenskog filma u Puli, kao i za filmove Usijanje i Život je lep. Njegova režija Kunjihe Arnolda Veskera na beogradskoj Televiziji ocenjena je visokim priznanjima kritike. Drašković je autor knjiga eseja Promena (Svjetlost, Sarajevo, 1975), Lavirint (Sterijino pozorje, Novi Sad, 1980), Ogledalo (Svjetlost, Sarajevo, 1985) i Paradoks o reditelju (Sterijino pozorje, Novi Sad, 1988), zatim televizijske serije Moderni izraz u umetnosti. Njegov film Paradoks o glumcu nagrađen na Televizijskom festivalu u Portorožu, 1978. Drašković je profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu, gde predaje režiju, kao intermedijalnu umetničku disciplinu pozorište, film, radio i televizija. LIT: Radoslav Lazić, Rasprava o filmskoj režiji, Kultura, Beograd, 1991, 63-75. *** MIJAČ, Dejan - reditelj i dramski pedagog, rođen 17. maja 1934. u Bijeljini. Osnovnu školu i gimnaziju završio u Valjevu. Režiju studirao na beogradskoj Akademiji za pozorišnu umetnost u klasi prof. Vjekoslava Afrića. Diplomska predstava Plug i zvezde O'Kejsija, 1957. u Narodnom pozorištu Tuzla, gde je izvesno vreme u stalnom angažmanu. Od 1961. Mijač je reditelj Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu do 1974. Ovde je ostvario niz zapaženih režija srpske klasične dramske književnosti (Sterija, Nušić, Glišić, Sremac, Zmaj i dr.). Za režiju Pokondirene tikve, Ženidbe i udadbe Jovana Sterije Popovića, Pučine Branislava Nušića, Putujućeg pozorišta "Šopalović" Simovića i Sterijinih Rodoljubaca dobio pet Sterijinih nagrada. Od 1974. Mijač je profesor pozorišne režije na beogradskom Fakultetu dramskih umetnosti. Sedamdesetih godina, kao reditelj deluje na scenama Beograda, gde ostvaruje niz režija savremenog i klasičnog jugoslovenskog i svetskog repertoara. Njegov doprinos savremenom rediteljskom tumačenju Sterijine i Nušićeve komediografije ide u najbolja dostignuća jugoslovenske savremene režije. Mijač se posebno istakao vrednim rediteljskim angažmanom za savremenu domaću dramu. Njegove predstave prikazane su na scenama Moskve, Petrovgrada, Sofije i Meksika. Njegova režija Vasje Železnove Gorkog s uspehom je prikazana na Bitef-u. LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 211-236. Petar Marjanović, Novosadska pozorišna režija 1945-1974, Akademija umetnosti - Pozorišni muzej Vojvodine, 1981. *** SPAIĆ, Kosta - dramski i operski reditelj, pedagog - rođen je u Zagrebu 21. januara 1923. Završio filozofski fakultet i Muzičku akademiju u Zagrebu. Blizak saradnik dr Branka Gavelle. Poštujući dramskog autora i ne namećući se ishitrenim scenskim rešenjima, Spaić se u režiji oslanja na tekst, dok u operskim inscenacijama teži spajanju muzičkog izraza s dramsko-scenskim mogućnostima libreta. Izvesno vreme bio je intendant Hrvatskog narodnog kazališta. Dao je velik doprinos razvoju Dubrovačkih ljetnih igara. Bio je čest gost na evropskim i američkim scenama. Daje velik doprinos dramskom vaspitanju mladih glumaca i reditelja zagrebačke Akademije za dramske umjetnosti. Spaićeve režije dela Držića, Vojnovića, Marinkovića, O'Nila, Prokofjeva, Čajkovskog, Šostakoviča idu u red najboljih dostignuća dramske i operske režije na južnoslovenskom pozorišnom prostoru pedesetih i šezdesetih godina. Umro u Zagrebu, 24. IV 1994. LIT: Radoslav Lazić, Traktat o režiji, Cekade, Zagreb, 1987, 117-147. // Projekat Rastko / Drama i pozorište / Rečnik dramske režije // |